مقاله ارزشیابی کیفی( توصیفی)، تفاوت آن با دیگر انواع ارزشیابی تح

 

  مقاله ارزشیابی کیفی( توصیفی)، تفاوت آن با دیگر انواع ارزشیابی تحت فایل ورد (word) دارای 24 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ارزشیابی کیفی( توصیفی)، تفاوت آن با دیگر انواع ارزشیابی تحت فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ارزشیابی کیفی( توصیفی)، تفاوت آن با دیگر انواع ارزشیابی تحت فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله ارزشیابی کیفی( توصیفی)، تفاوت آن با دیگر انواع ارزشیابی تحت فایل ورد (word) :

مقدمه :
به عنوان معلم باید عمیقاً باور داشته باشیم که هر دانش آموز قابلیت رشد و یادگیری را دارد به شرط آنکه ما ابزارهای سنتی ارزشیابی را که بدون توجه به تفاوتهای فردی، فقط به دنبال نقطه ضعف هاست رها کنیم و ابزاری بسازیم که توانایی ها را شناسایی کند و به دانش آموز اعتماد به نفس بخشد و زمینه را به گونه ای مهیّا کنیم که نمره گرایی از بین برود و معلم و دانش آموز و اولیا همه به دنبال کیفیت کار باشند نه کمیت.

بسیاری از معلمان نگران اتمام برنامه های درسی خود هستند بدیهی است بخشنامه ها و دستورالعمل های اداری و اجرایی در تولید این نگرانی نقش عمده دارند و باعث افت کیفی کار آنان می شود. برای رفع این نگرانی باید چاره اندیشی کرد تا کیفیت فدای کمیّت نشود. [1]

چکیده
در این مجموعه سعی شده که نگاهی کوتاه و گذرا درارزشیابی کیفی یا توصیفی داشته باشیم و تلاش کرده ایم تا بتوانیم همکارانی را که با این ارزشیابی آشنایی ندارند و یا ابزار و روشها را نمی دانند تا حدّی یاری دهیم.
در این مباحث ابتدا در خصوص ارزشیابی و اهداف آن و اعتبار و اهمیّت ارزشیابی سخن به میان آمده و دسته بندی ارزشیابی ها را داریم و با توجه به اهمیت ارزشیابی تکوینی و ارتباط داشتن این ارزشیابی با ارزشیابی توصیفی سعی شده تا اهداف و اهمیّت ارتباط آن بیان شود.
بعد از این موارد به بررسی ارزشیابی کمّی و کیفی و تفاوت آنها و ارزشیابی توصیفی و کاربرد وابزارهای آن صحبت شده و راهکارهای مناسب جهت چگونگی استفاده از ابزارها و نتایج حاصل از ارزشیابی توصیفی ارائه شده است.

ارزشیابی:
هر کاری که قضاوتی به همراه داشته باشد ارزشیابی است که بعضی

از مواقع سنجش و ارزشیابی معادل به کار می روند، اما به واقع هم معنا نیستند. سنجش، اندازه گیری عملکرداست و مشتمل بر قضاوت نیست و این نقش بر عهده ی ارزشیابی است. [2]

در واقع امتحان نوعی ارزشیابی است که طبق اصول معینی انجام می شود و وسیله ای برای توصیف تغییر رفتار دانش آموز در جهت اهداف آموزش و پرورش وکمک به بهبود یادگیری است که 7 هدف اساسی را به دنبال دارد.
1- کمک به یادگیری دانش آموز
2- کمک به یادگیری دانش آموز برای آشنایی باهدفهای آموزشی – درسی
3- برانگیختن رغبت و علاقه ی دانش آموزان به یادگیری
4- تصمیم گیری برای شروع مراحل بعدی تدریس
5-اصلاح روش تدریس

6- ارتقا و طبقه بندی دانش آموزان
7- تصحیح نتایج فعالیّت های فراگیران و دادن بازخورد به آنها. [3]
هدف ارزشیابی خدمت به آموزش است، نه در کمین نشستن برای غافلگیر کردن دانش آموز و محک زدن او با معیار آنچه «نمی داند» فرهنگ موفقیّت رامی توان با کا

ربرد روش صحیح در آموزش و ارزشیابی بر فضای کلاس غالب کرد. [4]

اطّلاعات حاصل از سنجش و ارزشیابی مستمر هر دانش آموز باید به این پرسش معلم پاسخ دهد که این دانش آموز درکجا قرار دارد و من برای پیشرفت او چه میتوانم بکنم؟ نه اینکه معلم نتیجه گیری کند که مثلاً این دانش آموز زیرحد متوسط یا کند ذهن یا تیزهوش است. [5]

مواردی که در ارزشیابی ها با ید رعایت کرد:
1- آنچه که ارزش اندازه گیری داشته باشد.
2- ارزیابی دانش پایه و عمیق
3- توانایی تفکر، درک و استدلال علمی

4- تعیین حدودی که فراگیران درک کرده اند
5- هم توجه به فرآیند و فرصت یادگیری و هم به نتیجه نهایی.
6- استمرار ارزشیابی
7- سنجش توان کار گروهی و انفرادی [6]

دسته بندی ارزشیابی های آموزشی
1- آغازین 2- تکوینی 3- تشخیصی 4- پایانی (تراکمی)

اهمیت ارزشیابی تکوینی
ارزشیابی جز جدایی ناپذیر و اساسی در فرآیند یاددهی، یادگیری است به طوری که اگرمعلم شکل اجرای آن را هرگونه انتخاب کند اندکی از آثار آموزشی آن نمی کاهد. [7]
به علّت اهمیّت این ارزشیابی در توصیف داده ها و رفتارها در این بحث به آن می پردازیم.
– نظارت معلم بر تحقّق انتظارات آموزشی وپرورشی بخش های گوناگون هر مطلب آموزشی.
– هدایت مداوم یادگیری دانش آموزان بر اساس توانایی هایشان به سمت تحقّق انتظارات آموزشی و پرورشی.
– اصلاح بهبود روش های آموزش و پرورش اعمال شده در کلاس درس.
– کشف راهکارهای متناسب بارشدهردانش آموز تا او بتواند از مرز کنونی توانایی هایش فراتر رود.
– پی بردن به جریان های روان شناختی مؤثر در یادگیری دانش آموزان و ارائه ی بازخور لازم و مناسب.
– آگاهی از چگونگی تشکیل ساختارهای ذهنی مربوط به دانش، مهارتها و نگرش اکتسابی و چگونگی فرآیند و نحوه ی استفاده از آن در حل مسائل در شرای

ط و موقعیّت جدید.
– ارائه بازخورد لازم به دانش آموزان در مورد فعالیّت ها و کوشش های آموزش وپرورش به منظور ایجاد توجه لازم و افزایش و علاقه به فعالیت ها در آنان.
– انطباق روش، برنامه، وسایل و منابع آموزشی با نیازهای دانش آموزان.
– کشف شکاف بین انتظارات آموزشی و پرورشی با دانش، فهم، مهارت و;. دانش آموزان و کمک به آنان برای کاهش این فاصله.

– آگاهی معلم از اینکه در کلاس درس چه موضوعی راآموزش داده است و این که کدام قسمت از آموزش به کار بیشتر نیاز دارد.

در واقع تفسیر نتایج ارزشیابی تکوینی به این منظور انجام می شود که مشکلات، نارسایی هاو بدفهمی های یادگیری هر یک از دانش آموزان مشخص شود. و نیز روشهای مناسب برای رفع آنها را به معلم و دانش آموز نشان دهد.
به بیانی دیگر، نتایج این نوع ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، فرضیه هایی را در اختیار معلمان به عنوان پژوهشگران آموزشی قرار می دهد تا با توجه به آنها به رفع بدفهمی ها، نارسایی ها، و مشکلات احتمالی یادگیری دانش آموزان، (زمانی که فعالیّت ها و کوشش آموزش و پرورشی در جریان هستند) اقدام کنند. [8]

فواید ارزشیابی تکوینی

اجرای راهبردهای ارائه شده در کلاس درس طی دوره و زمان آموزش، این فواید را برای دانش آموزان به همراه خواهد داشت.
– کسب مهارتهای بحث و گفت وگو
– کسب مهارت های مربوط به ارتباطات بین فردی
– مشارکت در فعالیّت های گروهی
– ایجاد انگیزه برای مطالعه و یادگیری
– کسب مهارت های مطالعه ی درست
– توجه به موضوع مورد مطالعه
– تلفیق مهارت های شنیدن،خواندن، تفکر ونوشتن
– تثبیت یادگیری از طریق مرور کردن، سؤال و جواب، یافتن جواب و;
– درک ارتباط بین مطالب خوانده یا شنیده شده
-ارتباط بین یادگیری های قبلی و بعدی (معنی دارکردن یادگیری)
– کشف انتظارات آموزشی و پرورشی
– شرکت فعّال در یادگیری از طریق تفکر فردی و گروهی
– کسب مهارت تفکر انتقادی
– افزایش اعتماد به نفس و ابراز وجود.
– کسب مهارت های ابراز وجود
– افزایش مهارت های شناختی و فراشناختی خود. [9]

چه موقع ارزشیابی معتبر است
زمانی که 1- آموزش با پژوهش همراه باشد 2- آموزش با ارزشیابی تلفیق شده باشد.
3- ارزشیابی ارزشی بیش ازموفقیّت در جلسات امتحان را داشته باشد.
4- فعالیّت های گروهی فرد را اصل قرار دهد.
5- افراد را به یک فراگیرمادام العمر تبدیل کند.
و در یک کلام آموزش باید شیوه های یادگیری را به فراگیر بیاموزد تا خود در هر زمان که بخواهد، آنچه را نیاز دارد بیاموزد بدون آنکه نیازمند آموزگاری باشد. [10]
ارزشیابی توصیفی
امروزه نیازمند سیستم هایی از سنجش و ارزیابی هستیم که به هر دانش آموزبه دیده ی حرمت نگاه کند. موهبت های طبیعی و انسانی او را بسیار بیشتر از آزمونهای سنتی نشان دهد.
پس آن نوع سنجش که بتواند تصویری واضح و سه بعدی از رشد مهارت ها، تواناییها و دانش و نگرش دانش آموز بدهد قابل دفاع می باشد. برخلاف ارزشیاب

ی کمی که با داده های کمی و ریاضی و عدد و ارقام سروکار دارد و از قضاوت برخوردار است. باید دانست که کیفیت یک امر نسبی است و انعطاف پذیر می باشد و به طور کلّی می توان گفت که کیفیت مقطعی نیست بلکه اندیشه ای مستمر است و بر اساس تلاش و فعالیّت فرد انجام می گیرد.
اما باید این مطلب را مدنظر داشت که ارزشیابی کمّی برای عموم

قابل فهم تر و مفیدتر است و اما ارزیابی کیفی تخصصی تر بوده و مهارت و آموزش بیشتری برای بکارگیری لازم دارد و بیشتر از مفاهیم و کلمات کلیدی، ارزش گذاری وقضاوت برخوردار است.
و همچنین این دو ارزیابی از نظر ابزارهای جمع آوری داده ها نیز با هم فرق دارند:
ابزار جمع آوری داده های کمی معمولاً آزمونهای عین

ی یا استاندارد با پاسخ های ازقبل تعیین شده است. اما ابزار ارزیابی کیفی را می توان ابزارهای ذهنی، پرشنامه ها و نگرش سنج ها، روشهای مصاحبه ای، مشاهده ای، واقعه نگاری و گزارش های روزانه و;;;;;..می باشد.

به عنوان مثال: تعداد پرسش های فراگیران در کلاس = کمی است
اما نوع پرسش های فراگیران در کلاس= کیفی است
یا
حجم هر پرسش وپاسخ آن= کّمی است
نوع آوری و تازگی پرس= کیفی است [11]
ارزشیابی توصیفی یا کمی را می توان آموزش بدون نمره دانست و به جای تأکید بر ارزشیابی های پایانی باید بر ارزشیابی تکوینی (مستمر) تأکید داشت در واقع ارزشیابی توصیفی به توصیف ارزشیابی های گوناگون که به شیوه های متنوع از دانش آموز به عمل آورده ایم می پردازد.

کاربردارزشیابی توصیفی:

1- بهبودیادگیری
2- ایجاد نگرش مطلوب نسبت به مدرسه
3- افزایش بهداشت روانی کلاس
4- اعتماد به نفس
5- افزایش روحیه انتقادپذیری در کودکان
6- افزایش مشارکت در یادگیری
7- رشد مهارت خود اصلاحی و خود تنظیمی
8- رشد و توانایی نقد خود
9- بهبود عملکردها
10- خارج شدن از برنامه های کلیشه ای و چارچوبی
11- آرامش در آموزش
ابزارهای ارزشیابی توصیفی:
برای ارزشیابی توصیفی ابزارهای گوناگونی وجود دارد که در اینجا ب
2- پروژه
الف- آزمونهای مختلف از جمله مدادکاغذی

 

3- آزمون های عملکرد
ب- تکالیف درسی

پوشه کار:
یک مجموعه هدفدار منظم از کار و فعالیّت فراگیر که نشان دهنده تلاش و کوشش و پیشرفت و رشد دستآوردها و موفقیّت های او می باشد. و فراگیرا]

پوشه کار مانند یک جورچین (پازل) مجموعه ی قطعاتی از کارهای هدفدار فراگیران است که به او امکان می دهد تا توانایی های خود را از جهات مختلف به نمایش بگذارد. که البته هر پوشه می تواند شامل کار یک فرد یا یک گروه باشد. که به یک یا چند موضوع درسی اختصاص دارد که البته می توان در زمان معین فراگیر آن را به خانه ببرد یا در مدرسه نگهداری شود و در اختیار معلم سال بعد قرار گیرد.
در واقع پوشه کار فرصت شناخت و اصلاح اشتباهات را به فراگیران می دهد. [13]

چه چیزهایی را باید در پوشه نگهداری کرد:
1- تکالیف انفرادی مدرسه
2- برگه امتحانی
3- تکالیف گروهی مدرسه
4- گزارش های علمی
5- یادداشت های کلاسی یا خارج کلاسی دانش آموز
6- ثبت پرسش ها و اظهارنظرها در رفتارهای قابل توجه
7- گزارش مصاحبه ای فراگیر با افراد مختلف
8- خلاصه داتسان یا فیلم یا بازدید
9- نمونه کارهای هنری و;
سعی شود کارهای ناتمام با ذکر تاریخ در پوشه گذاشته شود و کارهای تکمیل ش

ده در پوشه نگهداری شود.
بهترین کار هر دانش آموز در پوشه گذاشته شود. معلم و دانش آموز در انتخاب مواردی که در پوشه گذاشته شود با یکدیگر مشورت کنند. [14]

معیارهایی برای ارزشیابی پوشه ای:
برای آنکه بتوان یک پوشه کار را ارزیابی کرد باید معیارهایی داشت که می توان به مواردزیر اشاره کرد.
1- دقت در کار
2- نظم کار و نظافت ظاهری

3- خلاقیّت و نوآوری
4- کنجکاوی و پرسش گری
5- پشتکار و صبر و حوصله
6- کاربرد آموخته ها
7- تصحیح اشتباهات
8- توانایی استفاده از ابزار

9- توانایی برقراری ارتباط
10- توانایی حل مسئله
11- توانایی طرح مسئله
12- توانایی کار گروهی و;. [15]

از نتایج ارزشیابی پوشه ها چگونه استفاده کنیم:
1- به دانش آموز امکان داده میشود پوشه ی خود را با معلم مرور کند و مواردی را که می تواند اصلاح کند بگوید.
2- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با دانش آموز دیگر مرور کند
3- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با گروه خود مرور کند.
4- به دانش آموز امکان داده میشود که محتویات پوشه را با والدین مرور کند.
5-به معلم این امکان را می دهد که پوشه فراگیران را مرور کند و مواردی که به کمک نیاز دارند تعیین کند.
6- به دانش آموزان امکان می دهد که از کارهای خود نمایشگاهی ترتیب دهند. [16]

پروژه
برای آنکه یک آموخته در ذهن فراگیر ثبت شود بایدآن آموخته درموقعیّت های مناسب به کار گیرد، فعالیّت هایی تحت عنوان پروژه که فرصت های یادگیری

متنوعی برای فراگیران ایجاد می کند اگر به درستی هدایت شوند از مؤثرین شیوه ها در سهیم کردن فراگیران در فرآیند آموزش و پایدار کردن آموخته های فراگیران درحیطه های مختلف دانش مهارت و نگرش هستند.
فعالیّت های پروژه ای برای دانش آموزان فرصتی فراه

م می کند تا مهارتهای بهتر زندگی کردن و توانایی برخورد با مسائل زندگی را کسب کند. معمولاً پروژه های دانش آموزی هدف های برنامه ی درسی را دربردارد تا حدودی پیچیده تر از تکالیف معمولی است و دانش آموزان هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی می توانند انجام دهند [17]

چگونگی ارائه یک پروژه
هنگامی که دانش آموزان به صورت انفرادی یا گروهی پروژه ای را انجام می دهند انتظار دارند معلم به آنان فرصت دهد تا حاصل کار خود را ارائه دهند. زمانی که دانش آموز می داند باید پروژه ی خود را در کلاس و در حضور جمع ارائه کند موظف میشود از جزئیات کار، حتّی اگر بخشی از آن توسط دیگری انجام شده باشد مطلع باشد به این ترتیب افراد خانواده در آموزش فرزندشان سهیم می شوند.
به تفاوت های فردی فراگیران احترام بگذاریم با معرّفی پروژه های متفاوت به فراگیر و گروههای مختلف دانش آموزی با توجه به طبقه بندی هوشی گارد نر به آنان امکان دهیم تا از حداکثر توان خود در پیشرفت تحصیلی بهره گیرد. [18]

مزایای استفاده از پروژه:
1- خصلت جستجوگری و کنجکاوی فراگیران برانگیخته می شود.
2- پرورش مهارت حل مسئله
3- فرصت های همکاری مثبت بین افراد در کلاس افزایش می یابد.
4- مهارت نقادی و نقدپذیری را در فراگیران افزایش می

دهد.
5- فراگیران با استفاده از استعدادهای خاص خود یک محصول کیفی تولید می کنند.
6- اعتماد به نفس فراگیران را افزایش میدهد.
7- تئوری هوشهای چندگانه (8 گانه گارد نر) را ملموس کرده ومی تواند در شناخت هوش ها به ما کمک کند.

8- به دانش آموزان فرصت می دهد تا به پرسش های خود نظم دهند وبرای یافتن پاسخ برنامه ریزی کنند.
9- به معلم امکان می دهد تا از فرصت های متفاوتی برای ارزشیابی فراگیران بهره جوید.
10- به فراگیران فرصت می دهد تا با انتخاب آزاد زمینه ی فعالیّت و استعداد خویش را کشف کند. [19]
سنجش عملکرد
شامل روش هایی است که توسط آن فراگیران فرصت می یابند مهارتها و شایستگی های آموخته خود را آشکار سازند و در حین آن نیز چیزهایی بیاموزند. این روشها مشتمل بر طراحی واجرای آزمایش های علمی، نوشتن مطالب و مقالاتی که مستلزم بازاندیشی، بازسازی است، تفسیر و استفاده از نقشه ها و نمودارها، سرودن اشعار، کارهای علمی ونمایشی، طراحی و اجرای مهارتهای ورزشی، شرکت در امتحانات و آزمونهای شفاهی و زبانی و;..که همه و همه نشانگر کاربردی، واقعی و عملی سنجش عملکرد است. بنابراین سنجش عملکرد یک دیدگاه، رویکرد وشیوه کلّی سنجش یادگیرنده است که از همه روش ها و ابزار موجود می تواند استفاده کند حتی از روش های مرسوم و معمول اندازه گیری مانند آزمونهای معلم ساخته، که البته لازم به ذکر است که آنچه که این ابزارهای رایج وکّمی را از روش های کیفی نوین متمایز می سازد، هدف و نحوه ی به کارگیری و استفاده از نتایج سنجش است.
در ضمن عملکرد میتواند به شکل فردی یا گروهی سنجیده شود. [20]

هدف از سنجش عملکرد
سنجش عملکرد نه تنها در پایان آموزش به عنوان وسیله و روش تعیین میزان پیشرفت افراد کاربرد دارد بلکه هدف تشخیصی برای شروع آموزش و هدف ساختاری و فرآیندی به منظور هدایت و راهنمایی جریان یادگیری- یاددهی در حین شکل گیری و تکوین آموزش را نیز دنبال می کنند. [21]
بهتر است قبل از اجرای سنجش عملکرد چند سؤال از خود بپرسیم
1- چه مفهوم، مهارت یا دانشی را آزمون کنیم(هدف)
2- فراگیران چه چیز باید بدانند (محتوا)
3- فراگیران در چه سطحی باید عملکرد موردنظر را از خود نشان دهند (ملاک پذیرش عملکرد)

آزمون های عملکردی
تکالیف و آزمون های عملکردی، آموخته های فراگیر را در حیط

 

ه های مختلف در عمل به کار می گیرد و فراگیر طی انجام آن نشان می دهد تا چه اندازه درکاربرد آموخته ها تواناست. [22]
یکی و بلکه مهمترین شاخص و الگوی سنجش عملکرد، آزمون عملکردی است. آزمون عملکرد آزمونی است که تکلیف عملکردی را کمّی ساخته به ارزش عددی تبدیل میکند که تکلیف عملکرد وظیفه و فعالیّت فراگیر است و آزمون عملکردی مسئولیت مربی برای بیان کمّی و عددی پیشرفت وتلاش فراگیر. [23]

انواع آزمون های عملکردی
1- آزمون های کتبی عملکردی
2- آزمون های عملکردی شناسایی
3-سنجش عملکرد در موقعیّت هایی شبی

ه سازی شده
4-آزمون عملکرد نمونه کار [24]
1- آزمون های کتبی و عملکردی: آزمون های کتبی مداد- کاغذی است که به طور معمول برای سنجش طبقه دانش و گاهی درک و فهم حیطه شناختی به کار می رود. [25]
که البته این آزمون ها می تواند به شکل آزمون در خانه و کتاب باز و آزمون های معمولی اجرا شود.

 

کلمات کلیدی :

مقاله آشنایی با سلول های عصبی و انواع آن تحت فایل ورد (word)

 

  مقاله آشنایی با سلول های عصبی و انواع آن تحت فایل ورد (word) دارای 19 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله آشنایی با سلول های عصبی و انواع آن تحت فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله آشنایی با سلول های عصبی و انواع آن تحت فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله آشنایی با سلول های عصبی و انواع آن تحت فایل ورد (word) :

آشنایی با سلول های عصبی و انواع آن

بافت عصبی در واقع از مجموعه‌ای از سلولهای عصبی یا نورون و سلولهای گلیا تشکیل شده است. نورونها دارای اشکال و اندازه‌های مختلفی می‌باشند. با این حال هر نورون از سه قسمت پریکاریون ، اکسون و دندریت تشکیل شده است. اکسون غالبا استطاله واحدیست ولی گاهی دارای زواید جانبی به نام کلاترال می‌باشد.

دستگاه عصبی (Nervous system) از دو نوع سلول تشکیل شده است:
*سلول عصبی بنام نورون (Neuron) که واحد عملی دستگاه عصبی است
*سلول غیر عصبی بنام نوروگلیا (Neuroglia) یا گلیوسیت (Gliocyte) که سلول پشتیبان محسوب می شود

سلول عصبی
سلول عصبی، واحد دستگاه عصبی می‌باشد. به هر سلول عصبی یک نورون می‌گویند. هر نورون از سه قسمت تشکیل شده که شامل: جسم سلولی و دو زایده به نام‌های دندریت و آکسون می‌باشد.

اجزای یک نورون
هر نورون از دو قسمت تشکیل می گردد:
*جسم سلولی (پریکاریون یا سوما) یا تنه سلولی که شامل هسته و سیتوپلاسم است
*زوائد یا استطاله ها بنام دندریت و آکسون. هر نورون می تواند چندین دندریت داشته باشد ولی یک آکسون دارد.

اندازه پریکاریونها متفاوت است (بین 4 الی 135 میکرون) اشکال آن کروی ، ستاره‌ای ، هرمی و گاه گلابی است. احتمالا در قشر مخ تنها 14 میلیارد نورون وجود دارد. نورونها معمولا دارای هسته‌های درشت‌اند که درون آنها یک یا چند هستک وجود دارند.

نورونها علاوه بر اندامک های متداول سیتوپلاسمی مانند دستگاه گلژی ، میتوکندری دارای ویژگیهایی نیز می‌باشند مانند وجود ذرات نیسل در پریکاریون و دندریتهاست که اجسامی بازوفیلیک محسوب می‌شوند. مقدار این ذرات در سلولهای حرکتی بیش از سلولهای حسی است. ویژگی دیگر وجود تارهای نوروفیبریل در سیتوپلاسم دندریتها و اکسونهاست. اعتقاد بر این است که نورفیبریلها به انتقال مواد مثل یونها و متابولیتها کمک می‌کنند.
نورونها گاه محتوی رنگدانه‌هایی می‌باشند مانند ملانین در هسته سیاه واقع در مغز میانی و یا رنگدانه‌های محتوی آهن در هسته گلوبوس پالیدوس و همچنین در هسته قرمز. جایگاه پریکاریون نورونها و یا فقط پریکاریون آنها اغلب به صورت متراکم داخل گرههای عصبی یا گنگلیونها قرار دارند. این گرهها هم در سیستم عصبی محیطی به نام گانگلیونهای حسی نخاعی- مغزی و با گنگلیونهای حرکتی احشایی و هم درون سیستم عصبی مرکزی به نام هسته وجود دارند.

آکسون (Axon): آکسون پیام عصبی را از جسم سلولی خود دور می کند. طول یک آکسون ممکن است کوتاه یا بلند باشد (مثلا می تواند از چند میکرون تا یک متر متغیر باشد). گاهی شاخه یا شاخه هایی از یک آکسون به عنوان شاخه های جانبی (کولترال) خارج می شوند (مثلا در نورون های هرمی قشر مغز).
دندریت (Dendrite): دندریت یا دندریت ها، سیگنال عصبی را به طرف جسم سلولی هدایت می کند .این زوائد اصولا کوتاه هستند ولی گاهی بلند بوده که در این موارد ازلحاظ ساختمانی شبیه آکسون می باشند.
هر نورون، می‌تواند دارای یک یا چند دندریت باشد، اما فقط می‌تواند یک آکسون داشته باشد.

پایانه اکسون (axon terminal): به قسمت انتهایی اکسون گفته می شود که دارای ویزیکول هایی است که در آن ها نوروترانسمیترهای مختلف وجود دارد. نوروترانسمیترها موادی هستند که در موقعی که پتانسیل عمل به سلول عصبی می رسد آزاد می شوند که در ادامه بیشتر به آن ها می پردازیم.

جسم سلولی نورون، حاوی هسته و سیتوپلاسم است. وظیفه دندریت، هدایت تحریکات وارده به عضو، به طرف جسم سلولی است.
وظیفه آکسون، هدایت این تحریکات از جسم سلولی به طرف نرون‌های دیگر یا عضو گیرنده حرکت می‌باشد.

جسم سلول عصبی در مغز یا نخاع قرار دارد. از جسم هر سلول عصبی تعداد زیادی رشته های کوتاه خارج میشود که به آن دندریت Dendrite میگویند. کار دندریت ها انتقال پیام بین سلول های عصبی است یعنی پیام عصبی را از یک سلول به سلول دیگر منتقل میکند.
همچنین از هر سلول عصبی یک رشته طویل و طولانی خارج میشود که به آن آکسون Axon میگویند. از یک سلول عصبی حسی که در نخاع وجود دارد یک آکسون خارج میشود که به اندام حسی میرسد بطور مثال از یک سلول حسی که در نخاع کمر وجود دارد یک رشته آکسون خارج شده که به پوست نوک انگشت شست پا رسیده و حس آنجا را تامین میکند.
پس یک رشته آکسون میتواند بسیار طولانی و حتی بیش از یک متر باشد با این حال بسیار نازک بوده و با چشم غیر مسلح دیده نمیشود.

این ساختارهای درخت‌مانند و رشته‌ای سلول‌های عصبی یا “نورون‌ها” هستند.

این سلو‌ل‌های به شدت نامتقارن دارای یک تنه اصلی به نام “آکسون” و مجموعه‌ای بازوهای شاخه‌مانند باریک به نام “دندریت‌ها” هستند.
نورون‌ها دندریت‌های‌شان را به نوک آکسون‌های سلول‌های عصبی دیگر متصل می‌کنند تا شبکه‌های عصبی را تشکیل دهند. برخی از شبکه‌های عصبی، مانند آنهایی که مسئول بازتاب عصبی پرش زانو هستند نسبتا ساده‌آند و اتصالات معدودی دارند. شبکه‌های عصبی دیگر مانند آنهایی که در مغز هستند، بسیار پیچیده‌اند.

در مورد سلول حرکتی هم همینطور است. بطور مثال از یک سلول عصبی حرکتی که در نخاع گردن وجود دارد یک رشته آکسون خارج شده که پس از طی مسیری طولانی به عضله کف دست رفته و موجب حرکت شست دست میشود. پس این تک رشته آکسون میتواند بسیار طولانی باشد ولی در عین حال آنقدر نازک است که فقط با میکروسکوپ دیده میشود. هزاران و میلیونها آکسون در کنار هم قرار میگیرند تا یک عصب را درست کنند. این عصب که در واقع دسته ای از آکسون ها است با چشم دیده میشود.

دورتادور هر آکسون را در طول مسیرش سلول هایی میپوشانند که به آنها سلول شوان Schwann cell میگویند. در هر یک میلیمتر طول هر آکسون حدود ده سلول شوان وجود دارد. اینها سلول های محافظ عصب هستند.

این سلول ها صفحه هایی را درست میکنند که به آن میلین Myelin میگویند. میلین مانند یک چسب نواری که دور حلقه مرکزی پیچیده شده دور آکسون میپیچد و به همین خاطر به آن غلاف میلین هم میگویند. وظیفه سلول شوان و غلاف میلین محافظت از آکسون و کمک به کارکرد و فعالیت صحیح آن است.

برحسب تعداد زواید، نورون‌ها را به سه گروه تقسیم می‌کنند:
انواع نورون ها ازنظر شکل و ساختار

*نورون یک قطبی (Monopolar neuron): ابتدا یک زایده خارج می گردد که خود به دو شاخه تقسیم می شود. این دو شاخه ازنظر ساختمانی شبیه آکسون هستند. یکی از شاخه ها پیام عصبی را به جسم سلولی منتقل می کند (به عنوان دندریت) و دیگری پیام را از جسم سلولی دور می کند (به عنوان آکسون).
نورون های حسی دارای دندریت بلند و آکسون کوتاه هستند. دندریت این نورون ها ازنظر ساختمانی شبیه آکسون است.
به این نورون ها، نورون های یک قطبی کاذب نیز می گویند. مثلا می توان به نورون های گانگلیون (عقده) ریشه خلفی اعصاب نخاعی اشاره کرد که به عنوان نورون های حسی، پیام های عصبی محیط را به نخاع منتقل می کنند.

*نورون دو قطبی (Bipolar neuron): دندریت و آکسون از دو قطب جسم سلولی خارج می شود (همانند نورون های دو قطبی شبکیه چشم)

*نورون چند قطبی (Multipolar neuron): دارای دندریت های فراوان و یک آکسون است (مانند نورون های پورکنژ مخچه، نورون های شاخ قدامی نخاع و نورون های هرمی در قشر مغز)

انواع نورون ها از نظر عملکرد
انواع نورون ها ازنظر عملکرد تقسیم بندی نورون ها برطبق عملکرد عبارتنداز:
*نورون حسی یا آوران (Sensory, or Afferent neuron):
این نورون ها، پیام های عصبی را به طرف دستگاه عصبی مرکزی می برند. نورون های حسی محیطی را نورون های آوران اولیه (Primary afferent neurons) می نامند.
نورون‌های حسی یا آوران، تحریکات را از اعضای بدن به نخاع و یا مغز منتقل می‌کنند.

*نورون حرکتی یا وابران (Motor, or Efferent neuron):
نورون‌های وابران، دستورها را از نخاع و یا مغز به اعضای بدن برمی‌گردانند. یعنی پیام های عصبی را از دستگاه عصبی مرکزی به سمت محیط هدایت می کنند (یعنی به عضلات صاف، اسکلتی و قلبی یا غدد). نورون های سیستم اتونوم (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) حرکتی هستند. در مواردی، نورون هایی که وارد قسمت خاصی از دستگاه عصبی مرکزی می گردند، اصطلاح نورون های آوران و درارتباط با نوروهایی که از آن خارج می شوند عنوان نورن های وابران بکار می رود (مثلا نورون های آوران و وابران مخچه).

*نورون های رابط یا ارتباطی (Connector, or association neuron) یا نورون بینابینی یا واسطه ای (Interneuron):
نورون هایی هستند که وظیفه آنها ارتباط نورون ها با یکدیگر در سیستم عصبی است. به عنوان مثال می توان به بسیاری از نورون های واسطه ای در طناب نخاعی، مخچه و قشر مغزاشاره کرد. نورون های واسطه ای ممکن است مهاری یا تحریکی باشند.
نورون‌های رابط، کلا تحریکات یا دستورها را از یک نرون به نرون دیگر انتقال می‌دهند.

سیناپس
انتقال هر تحریک یا دستور از یک نورون به نورون دیگر، در محل خاصی که دو نورون با هم تماس حاصل می‌کنند انجام می‌شود. محل ارتباط دو نورون را «سیناپس» گویند.

پس سیناپس، محل تبادل اطلاعات از اکسون یک نورون به دندریت نورون دیگر سیناپس نامیده می شود. به خاطر داشته باشید که تبادل اطلاعات سلول های عصبی به هم از طریق این قسمت هاست.

انواع سیناپس :
عبارتند از :
الف ) سیناپس الکتریکی
ب ) سیناپس شیمیایی
در کتاب سیناپس شیمیایی مطرح گردیده است ( بیش از 90 درصد سیناپس ها )

اجزاء سیناپس عبارتند از:
1-نورون پیش سیناپسی : نورونی که پیام را از طریق پایانه اکسونی خود منتقل می کند
2-فضای سیناپسی : فاصله کمی که بین پایانه اکسونی و سلول دریافت کننده وجود دارد.
3-نورون یا سلول پس سیناپسی : دریافت کننده پیام عصبی
4-انتقال دهنده عصبی : ماده ای شیمیایی که باعث ارتبااط نورون پیش سیناپسی و پس سیناپسی می گردد. مانند استیل کولین در ماهیچه ها و گلوتامات در مغز .

مراحل انتقال پیام عصبی در محل سیناپس : هنگامیکه جریان عصبی به پایانه اکسونی نورون پیش سیناپسی می رسد ، وزیکول های محتوی انتقال دهنده ها با غشای سلول آمیخته می شوند و مولکول های انتقال دهنده به فضای سیناپسی آزاد و به گیرنده های موجود در غشاء نورون پس سیناپسی متصل و سبب تغییر پتانسیل الکتریکی آن می شوند. این تغییر ممکن است در جهت فعال کردن یا مهار کردن نورون پس سیناپسی عمل کند.

در سیناپس سیگنال الکتریکی تبدیل به سیگنال شیمیایی (نوروترانسمیترها) می شود. این نوروترانسمیترها به شکاف سیناپسی (فاصله کوچک بین دندریت و اکسون) ریخته می شوند و به دندریت سلول مجاور می رسد و این انتقال ادامه پیدا می کند.

انتقال سیناپسی به زبان دیگر
وقتی یک تکانه عصبی به انتهای آکسون می‌رسد، این تکانه می‌تواند به سلول دیگری منتقل شود. محل ارتباط یک نرون با سلول دیگر سیناپس نامیده می‌شود. در محل سیناپس‌ها به طور معمول نرون‌ها به یکدیگر یا سلول‌هایی که توسط آنها تحریک می‌شوند، نمی‌چسبند، بلکه بین آنها فاصله‌ای وجود دارد که شکاف سیناپسی نامیده می‌شود.
در یک سیناپس، نرون انتقال دهنده پیام عصبی سلول پیش سیناپسی و سلول دریافت کننده سلول‌ پس سیناپسی نامیده می‌شود. بیشتر تکانه‌های عصبی به وسیله مولکول‌هایی به نام پیام‌رسان عصبی از خلال شکاف سیناپسی منتقل می‌شوند. پیام‌رسان‌های عصبی به وسیله نرون‌ها تولید و درون ریزکیسه‌هایی به نام وزیکول ذخیره می‌شوند. پیام‌رسان‌های عصبی انواع گوناگونی دارند و به روش‌های مختلفی عمل انتقال دهندگی خود را انجام می‌دهند. برای مثال در ماهیچه‌های انسان پیام‌رسان عصبی اصل ی استیل کولین است، در حالی که در مغز گلوتامات پیام‌رسان اصلی است.

طرز عمل یک سلول عصبی:
وقتی نورون توسط یک محرک تحریک می شود این پیام توسط دندریت ها که به صورت شاخه شاخه هستند دریافت می شود. این پیام توسط دندریت به جسم سلولی یا soma مخابره می شود. هسته پاسخ مناسب را به اکسونها می دهد. این پاسخ به صورت یک پالس الکتریکی بوده که توسط کانال های سدیم و پتاسیم ایجاد می شود( پمپ سدیم).این پالس به انتهای اکسون می رسد.
فیلم: طرز عمل یک سلول عصبی

رهایی پیام‌رسان‌های عصبی
تکانه عصبی باعث رهایی پیام‌رسان عصبی از نرون پیش سیناپسی به شکاف سیناپسی می‌شود. وقتی پتانسیل‌ عمل به انتهای آکسون نرون پیش‌ سیناپسی می‌رسد، وزیکول‌های حاوی پیام‌رسان عصبی به غشای پلاسمایی این سلول متصل و در آن ادغام می‌شوند.
در نتیجه پیام‌رسان‌های عصبی به درون فضای شکاف سیناپسی رها می‌شوند. وقتی این مولکول‌ها در شکاف سیناپسی منتشر شدند و به سلول پس سیناپسی رسیدند، باعث تغییر نفوذ پذیری غشای این سلول به یون‌ها می‌شوند.
بعضی از پیام‌رسان‌ها به گیرنده‌های پروتئینی ویژه‌ای که بر سطح سلول پس سیناپسی وجود دارند، متصل می‌شوند. در بعضی سلول‌ها مجاری یون‌ها زمانی باز می‌شوند که پیام‌رسان عصبی به این گیرنده‌های پروتئینی متصل شوند.
در واقع این گیرنده‌ها خود مجاری عبور یون‌ها هستند. این مجاری را مجاری حساس به مولکول می‌نامند. باز بودن یا بسته بودن این نوع مجاری به اتصال مولکول خاصی (برای مثال، پیام رسان عصبی) وابسته است.
پیام‌رسان عصبی باعث تحریک فعالیت سلول پس سیناپسی می‌شود یا فعالیت آن را مهار می‌کند. برای مثال وقتی پیام‌رسان عصبی، دریچه مجاری حساس به مولکول را باز می‌کند، یون‌ها از خلال غشای پلاسمایی سلول پس سیناپسی جا به جا می‌شوند. این واقعه باعث می‌شود پتانسیل غشای سلول پس سیناپسی بسته به بار یونی که وارد این سلول یا از آن خارج می‌شود، تغییر کند. اگر یون‌های مثبت وارد نرون پس سیناپسی شوند، ممکن است پتانسیل عمل تشکیل شود (تحریک).

از طرف دیگر، اگر یون‌های مثبت از سلول خارج شوند یا یون‌های منفی وارد آن شوند، ممکن است جلو تشکیل پتانسیل عمل گرفته شود (مهار).

دوپامین باعث تحریک تکانه عصبی می‌شود. این پیام رسان عصبی دریچه سدیم را باز می‌کند.

گابا تکانه عصبی را مهار می‌کند. این پیام رسان عصبی دریچه پتاسیم را باز می‌کند. همه پیام‌رسان‌های عصبی که به شکاف سیناپسی آزاد می‌شوند، به گیرنده‌های پروتئینی متصل نمی‌شوند.
پیام‌رسان‌هایی که مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، برای همیشه در شکاف سیناپسی باقی نمی‌مانند. در واقع، بیشتر پیام‌رسان‌های عصبی پس از رهایی از شکاف سیناپسی پاک می‌شوند.
بسیاری از نرون‌های پیش سیناپسی پیام‌رسان‌های عصبی را باز جذب می‌کنند و دوباره از آنها استفاده می‌کنند. علاوه بر این، پیام‌رسان‌های عصبی به وسیله آنزیم‌های شکاف سیناپسی نیز تخریب می‌شوند. تخریب و باز جذب پیام‌رسان‌های عصبی باعث می‌شود سلول‌های پس سیناپسی بیش از اندازه تحریک نشوند.

فعالیت نورون :
بین دو سمت غشای نورون اختلاف پتانسیل الکتریکی وجود دارد .
پتانسیل آرامش: اختلاف پتانسیل الکتریکی بین دو سمت غشاء در حالتی که نورون در حال فعالیت عصبی نمی باشد.
نکته : درهنگام پتانسیل آرامش ، پتانسیل درون سلول نسبت به بیرون آن منفی می باشد که علت آن به قرار زیر است. بطور معمول غلظت یون سدیم در خارج از داخل بیشتر و غلظت پتاسیم در داخل بیشتر از خارج است ، بنابراین سدیم بر اساس شیب غلظت ( انتشار ) تمایل به ورود به داخل و پتاسیم تمایل به خروج دارد ، اما بعلت اینکه یون هیدراته پتاسیم نسبت به سدیم کوچکتر است ، نفوذپذیری غشا ء نسبت به پتاسیم در حالت استراحت بیشتر از سدیم خواهد بود. بنابراین تعداد یون های مثبتی (یون پتاسیم ) که از نورون خارج می شود بیشتر از یون های مثبتی ( یون سدیم ) است که وارد آن می گردد در نتیجه بارهای منفی درون نورون خود را نشان می دهند.

نکته : اگر این فرآیند دائما اتفاق بیفتد تراکم پتاسیم داخل به شدت کاهش یافته و سدیم درون سلول انباشته خواهد گردید، سلول برای رفع این مشکل از پمپ سدیم-پتاسیم کمک می گیرد.
پمپ سدیم –پتاسیم : پروتئینی در غشاء که با مصررف ATP (انرژی ) یون های سدیم را به خارج و پتاسیم را به داخل نورون می راند و باعث می گردد که اختلاف غلظت یون های سدیم و پتاسیم در دو سمت غشاء حفظ گردد.( حفظ حالت اولیه )

پتانسیل عمل : تغییر ناگهانی و شدید اختلاف پتانسیل بین دو سمت غشاء که طی آن در زمان بسیار کوتاهی پتانسیل داخل نسبت به خارج مثبت تر می شود و بلافاصله به حالت اول بر می گردد. ( منفی شدن داخل )

مراحل پتانسیل عمل : عبارت است از :
1-باز شدن کانال های دریچه دار سدیمی و ورود سدیم به داخل نورون که باعث مثبت شدن داخل می گردد.
2-بسته شدن کانل های سدیمی ، و باز شدن کانال های دریچه دار پتاسیمی که باعث خروج یون های پتاسیم از داخل نورون می گردد و نتیجه آن منفی شدن داخل نورون است
3- بسته شدن کانال های دریچه دار پتاسیمی و باز گشت پتانسیل غشا به حالت استراحت
نکته : بعد از پتانسیل عمل ، فعالیت بیشتر پمپ سدیم – پتاسیم سبب بازگشت غلظت یون های سدیم و پتاسیم در دو سمت سلول به حالت اولیه می گردد.

–

تصویر بزرگتر

انتقال پیام عصبی
وقتی محرکی باعث دپلاریزه شدن نقطه‌ای از غشای آکسون شود، دریچه‌های حساس به ولتاژ باز می‌شوند و در آن نقطه از غشای آکسون پتانسیل عمل شکل می‌گیرد. زمانی که ولتاژ غشا از mV 70- به mV 40+ می‌رسد ظرف هزارم ثانیه جریانی از Na + از طریق مجاری باز شده به درون سلول انتشار می‌یابد.

 

کلمات کلیدی :

مقاله تب بی دوام گاوی تحت فایل ورد (word)

 

  مقاله تب بی دوام گاوی تحت فایل ورد (word) دارای 18 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله تب بی دوام گاوی تحت فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله تب بی دوام گاوی تحت فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله تب بی دوام گاوی تحت فایل ورد (word) :

تب بی دوام گاوی

واژه شناسی : (Terminology)
در زبان و ادبیات انگلیسی واژه bovine هم اسم و هم صفت است، البته در جمله بیشتر جایگاه صفت دارد و به معانی ذیل به کار می آید :
1) صفت نسبی گاو، یعنی گاو (Pertaining to Bos)

2) گاو مانند- گاو منش- معانی مجازی آن یعنی : کندذهن و آهسته
3) به هر یک از گونه های جنس Bos از نشخوارکنندگان تهی شاخ را Bovine می گویند.
واژه ephemeral در زبان و ادبیات انگلیسی دارای چهار معنی تقریباً مرتبط با هم می باشند که عبارتند از :
1) تک روزه – یک روزه

2) موقت – کوته زمان
3) ناپایدار- گذرا- بی دوام
4) چند روزه- کوته زی
5) در حشره شناسی به معنی گونه هایی که از راسته بالداران اِفمروپترا که از چند ساعت تا چند روز بیشتر عمر نمی کنند که به این حشرات کوته زی همچنین mayfly هم گفته می شود.
پس معادلهای واژه شناسی این بیماری عبارتند از

:
تب بی دوام گاوی- تب سه روزه گاوی- بیماری سه روزه گاوی- تب گذرای گاوی- اما در این مجموعه، بیشتر از اختصار زبان انگلیسی آن یعنی BEF اس

تفاده می شود.
تعریف : (Definition)
تب بی دوام گاوی (BEF) یک بیماری ویروسی، بندپابُرد (arthropod- borne) همه گیر، غیرواگیردار (non contagious- not transmissible by contact) است که صرفاً در گاو و گاومیش بروز می کند. مشخصه بیماری بروز ناگهانی تب، افسردگی، جمود مفصلی و لنگش است. نکته بسیار جالب و منحصر به فرد در BEF این است که، شدت بالینی بیماری با بهبود سریع متعاقب علایم بالینی در اکثر حیوانات تحت تأثیر واقع شده (affected animals)، ناسازگار و متناقض است.
– سبب شناسی : (Etiology)
ویروس BEF ، یک رابدویروس آربوویروسی که از نظر تیپ گونه ای جنس افمروویروس (Ephemerovirus) است. ویروس مذکور یک ویروس RNA دار یگانه، حساس به اتر و دارای پنج ساختمان پروتئینی(G Protein) است. افمروویروس از نظر پادگنی با حداقل سه ویروس غیربیماریزا برای گاو، دارای قرابت است، که این سه ویروس عبارتند از : کیم

 

برلی، بیریمه و ویروس رودخانه آدلآید، و همچنین دو ویروس دیگر که در گاو بیماری شبه تب بی دوام گاوی ایجاد می کنند، که این دو ویروس کوتون کان در آفریقا و پوچونگ در مالزی است. ارتباط پادگنی ویروس BEF با سایر رابدوویروس هایی که در گاو ایجاد عفونت می نمایند دارای اهمیت می باشد، زیرا که این رابدو ویروس ها موجب افزایش پاسخ پادتنی در گاو متعاقب BEF بالینی می شوند. محافظت زودگذر بر علیه BEF می تواند ناشی از ویروس های آکابان، آینو و سایر آربوویروس ها باشد، بدین معنی که عفونت این چنین آربوویروسی می تواند دام را بر علیه BEF به صورت موقتی ایمن نماید. این پدیده در ماکرو اپیدمیولوژی بروز تب سه روزه از اهمیت خاصی می تواند برخوردار باشد.
دامنه میزبانی : (Host Range)
علایم بالینی بیماری صرفاً در گاو و گاومیش آبی (Water buffaloes) بروز می کند. اگر چه پادتن های خنثی کننده (Neutralizing antibodies) برعلیه ویروس BEF در گاومیش دماغه امید- Syncerus caffer) گاومیش بومی آفریقای جنوبی) ، گونه های گوزن و آنتلوپ آفریقایی و گوزن استرالیایی دیده شده است پادتن های BEF می تواند در حیوانات کوچک آزمایشگاهی، متعاقب تزریق وریدی و زیرجلدی هم ایجاد شوند.
گسترش جغرافیایی : (Geographic Distribution)
گسترش جغرافیایی در جهان :
تب سه روزه اولین بار در سال 1906 در آفریقای جنوبی شناخته شد، ا

 

گر چه قبل از این تاریخ در سال 1867 به صورت خلاصه توسط شووین فورث (Schweinfurth) توضیح داده شده بود، بصورتیکه در سال 1895 در مصر تب سه روزه اعلام شده بود. بیماری امروزه در یک کمربند پهنی در مناطق حاره، تحت حاره و معتدله وجود دارد، که در کشورهای سه قاره آسیا، آفریقا و استرالیا و همچنین بیماری شبیه به این، بعنوان تب اپی زئوتیک گاوی در ژاپن بروز می کند. کشورهایی که در دو طرف استوا در دو قاره آسیا و آفریقا قرار دارند و تب سه روزه در آنها گزارش شده است عبارتند از :
سوریه، فلسطین اشغالی، عراق، ایران، پاکستان، هند، بنگلادش، مناطق جنوبی و مرکزی چین، جنوب ژاپن، جنوب شرقی آسیا تا استرالیا این نوار کشیده می شود. تاکنون بیماری از اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی، نیوزیلند و جزایر حوزه اقیانوس آرام گزارش نشده است.
گسترش جغرافیایی در ایران :
تا قبل از پدیده ال نینو و لانینو، تب سه روزه بصورت همه گیری های کانونی (Focal outbreaks) منحصراً در استان های فارس و ایلام گزارش می گردید. در سایر نقاط کشور بصورت موارد استثنایی و منفرد و یا اینکه در اصل هم تشخیص داده نمی شدند. اصولاً تشخیص موارد انفرادی BEF دشوار است و اولین گام در تشخیص بیماری تب سه روزه، داشتن آگاهی های

لازم همه گیری شناسی، بالینی و تشخیص افتراقی توسط کلینیسین ها می باشد (بویژه در مناطق پرخطر BEF ).
اما در سال جاری (فصل تابستان سال 81) علاوه بر استان فارس همه گیری هایی در استانهای تهران، قم، خراسان و یزد و خوزستان بروز کرده است.
انتقال : (Transmission)
بیماری تب بی دوام گاوی می تواند به صورت تجربی در گاو و صرفاً

از راه تزریق، وریدی ویروس BEF ایجاد شود. چون ویروس ارتباط نزدیک با بخش پلاکت- لکوسیت خون دارد، از این رو تزریق زیرجلدی یا داخل عضلانی در ایجاد تجربی بیماری ناموفق است. شواهد همه گیری شناسی دلالت بر این امر مهم می کنند که ویروس BEF در طبیعت تنها از طریق نیش حشرات گسترش می یابد. حشرات می توانند عفونت را در طی یک هفته بعد از خونخواری از دام های آلوده منتقل کنند. از نظر مخزن (reservoir) در بین حیوانات، تاکنون

غیر از گاو، هیچ حیوان دیگری بعنوان مخزن مشخص نشده است بیماری از طریق تماس مستقیم دام با دام، آئروسل، ترشحات بدن دام بیمار، و حتی انتقال و یا تزریق اگزودا و ترشحات دام های بیمار به دام سالم، صورت نمی پذیرد. به عبارت دیگر یک بیماری عفونی غیرواگیردار (non contagious) است و تنها راه انتقال بیماری از طریق نیش ناقلین (Vector's) است.
انتقال بیماری عمدتاً مستقل از نقل و انتقالات دامی است. BEF از طری

ق منی و تلقیح داخل رحمی هم انتقال پیدا نمی کند.گوشت نمی تواند یک منبع خطر برای انتقال بیماری باشد، زیرا ویروس در PH حدود 5 کاملاً غیرفعال می شود. این درجه اسیدیته در لاشه گاو، سریعاً پس از کشتار بوجود می آید. نکته مهم دیگر این است که ضدعفونی (جایگاه، بدن دام و ;) بهیچ وجه نقشی در کنترل انتقال بیماری ندارد.
همه گیری تب سه روزه در تابستان، در مناطق معتدله، سه قاره آفریقا، آسیا و استرالیا بروز می کنند و با شروع فصل سرد، این همه گیری ها کاملاً ناپدید می شوند. در آفریقا، چین و استرالیا بیماری تب سه روزه سریعاً در فواصل طولانی منتقل می شود اما همیشه جهت آن بصورت گریز از خط استوا است. این حرکت ماکرو اپیدمیولوژی BEF عمدتاً به جمعیت حشرات ناقل و همچنین نیرو و جهت بادهای بیش ورز (Prevailing winds) بستگی دارد، که در فاصله کوتاه مدت زمانی، به دلیل تبعات پدیده های ال نینو و لانینو، توده های حشرات ناقل فواصل مکانی طولانی را طی می کنند. (در شرق آفریقا در فاصله 24 ساعت تا 700 کیلومتر جابجایی برای ناقلین تب دره ریفت، گزارش شده است.) در شرق آفریقا بویژه کنیا همه گیری های تب سه روزه م

تعاقب باران های سیل آسا گزارش شده است.
در سالهای اخیر، علیرغم اینکه کارهای علمی و پژوهشی در سطح وسیع برروی ناقلین BEF شده است، لیکن هنوز به درستی و به شکل واضح لیست ناقلین تب سه روزه مشخص نشده است. اما احتمالاً پشه های جنس آاِدس، کولکس، آنوفلس و پشه ریز نیش زن، از خانواده سراتوپو گوینده یعنی جنس کولیکوئیدس (biting midge) بعنوان ناقل بیولوژیکی در استر

الیا مشخص شده اند. بدین سان که ویروس BEF از پشه های جنس کولیسین و آنوفلین در استرالیا و جنس کولیکوئیدس در آفریقا و استرالیا جدا شده است. نهایتاً دو دلیل عمده که مؤید این نکته است، که این بندپایان بعنوان ناقلین اصلی ویروس BEF مطرح می باشند، عبارتند از :
1) ایجاد بیماری تجربی BEF تنها از طریق تزریق وریدی خون کامل یا بخش لکوسیت خون دام آلوده صورت می پذیرد.

2) عدم وجود ویروس در ابتدای ویرمی در مایع لنفی دام بیمار
دوره کمون : (Incubation Period)
دوره کمون بیماری 4-2 روز، اگر چه ممکن است تا 10 روز هم طول بکشد. این زمان بستگی به سویه و میزان (dose) ویروس وارد شده به بدن دام دارد. تزاید ویروس به صورت اولیه در سیستم عروقی بدن دام صورت می پذیرد. تحت شرایط همه گیری BEF ، ابتلا یک یا چند مورد شاخص «Index Case(s) » در گله گاو بروز می کند و متعاقباً بعد از متوسط

یک هفته موج اصلی بیماری BEF در گله حادث می شود. اوج زمان ویرمی معمولاً 24 ساعت قبل از بروز علایم تب است.
Index Case(s) main wave of cases in a herd
موج اصلی موارد BEF در گله مورد یا موارد شاخص BEF
علایم بالینی : (Clinical Signs)
گوساله ها کمترین تأثیر بالینی را از BEF نشان می دهند، بدین سان که کمتر از 6 ماهگی هیچگونه علایم بالینی را نشان نمی دهند. گاوهای شیری، گاوهای نر با شرایط بدنی خوب و مناسب و تلیسه ها و گاوهای چاق بیشترین تأثیر را از ویروس BEF می پذیرند. در گروه سنی 6 ماهگی تا 2 سالگی بیشترین موارد ابتلا مشاهده می شود. اصولاً در اکثر موارد، بیماری تب سه روزه یک بیماری حاد است. علایم بیماری بسیار آشکار و کاملاً شدید است.
پس از اینکه مورد یا موارد شاخص بروز کرد، متعاقب آن پس از یک هفته، موج اصلی تب سه روزه در گله شایع می شود. اولین علایم بالینی تب ناگهانی C 5/41-40 ، بصورت دو مرحله ای و گاهی هم سه مرحله ای معمولاً 18-12 ساعت طول می کشد. سایر علائم مع

مولاً متعاقب چند ساعت پس از کاهش و ناپدیدشدن تب در اکثر گاوها بروز می کند. قطع اشتها و کاهش شدید شیر حادث می گردد. یبوست شدید در بعضی از دام ها و اسهال در سایر دامهای دیگر دیده می شود. افزایش میزان تنفس و ضربان قلب به همراه ترشحا

ت غلیظ و چسبنده در بینی و ترشحات سروزی آبکی از چشم، از علایم بارز BEF است.

سایر علایم عبارت است از :
ـ لرزش عضلانی و تکان دادن مستمر سر حیوان
ـ آماس و تورم در شانه ها، گردن و پشت دام

ـ علایم عضلانی در روز دوم آشکار می شود که با جمود شدید عضلات و مفاصل توأم با ضعف در عضلات اندام های حرکتی
ـ لنگش در چهار اندام حرکتی دام که نظیر لامینیت حاد، دام اندام های حرکتی را در زیربدن خود جمع کرده و بصورت متناوب وزن بدن را برروی این اندام ها جابجا می کند. (به دلیل درد در مفاصل اندام های حرکتی)
ـ حدوداً در روز سوم تب فروکش نموده و دام شروع به خوردن و نشخوارکردن می کند، اما لنگش و ضعف عمومی برای 2-3 روز دیگر ادامه می یابد.
طاعون گاوی (Rinderpest) RP یک بیماری ویروسی واگیردار است که درگاو و گاو میش اهلی وبعضی حیوانات وحشی بوجود میآید . این بیماری با تب زخمهای دهانی اسهال و نکروز غدد لنفاوی و مرگ ومیر زیاد مشخص میشود ظاهر میشود. علت شناسی(سبب شناسی)Etiologyویروس طاعون گاوی تنها ویروس دارایRNA تک رشته ای است از خانواده بارا میکسوویریده ازجنس موربیلوویروس هاست. این ویروس با ویروسهای : دیستمپر وسرخک انسان وطاعون نشخوارکنندگان کوچک و موربیلو ویروس پستانداران دریائی وابستگی

ایمنی دارند. ویروس طاعون گاوی فقط یک سروتیپ دارد ولی ویروس مزرعه ( وحشی ) آن واگیری شدید وگسترده ای دارد که بآسانی به دامهای حساس منتقل میشود. ویروس طاعون گاوی در مقابل نورآفتاب حساس است و از بین میرود بنابراین بایستی واکسن های تولیدی در شیشه های تاریک قهوه ای رنگ نگهداری شوند . این ویروس در لایه های خونی نازک بعد از دو ساعت غیر فعال میشود. در رطوبت بالا و یا خشکی سریعا” غیر فعال میشود. در مقابل حرارت

حساس است بنابراین در زمان لیوفیلیزه و حل شدن ویروس ها بایستی در شرایط خنک نگهداری شوند . درصورتیکه و-اکسن لیوفیلزه برای مدت طولانی ذخیره میشود در 20- درجه سانتیگراد بایستی نگهداری شود از شرایط مهم نگهداری واکسن است که میتوان آنرا تا چند سال نگهداری کرد . واکسن در آب خالص پتاسیل خود را سریعا” از دست میدهد برای نگهداری واکسن بایستی از سرم فیزیولوژی یا محلول 9 در هزار نمک استفاده کرد در محلولهای مولاریون سولفات متراکم پایداری ومقاومت ویروس در مقابل حرارت بیشتر میشود.
طرز انتقال طاعون گاوی در سال 1754 بعنوان یک بیماری واگیردار شناخته شد درآن زمان ترشحات محتوی جرم ویروسی را در دامهای ألوده با شکاف دادن زیر غبغب دام تزریق می کردند . برای بدست آوردن ویروس در سال 1899 یا تسویه ترشحات از جرم میکروبی از تر

شحات دامهای آلوده ویروس تهیه می کردندو به گله ها برای یکبار تزریق میشد یک یا دو روز قبل از مشاهده علائم کلینیکی پارتیکل ویروسی به مقدار زیادی از ترشحات ومدفوع خارج میشود و 8تا 9 روز بعد ار مشاهده علائم کلینیکی مقدار زیادی ویروس در این ترشحات ومواد خروجی از بدن وجود دارد. ویروس بطور مستقیم یا غیر مستقیم توسط دام آلوده یا لباس کارگران درتماس با دام آلوده ووسائل ویا ازطریق کود و آب پخش میشود . انتقال وپخش ویروس بوسیله باد و هوا به فاصله زیاد ثابت نشده ولی در فاصله کم از طریق باد وهوا نیز ویروس منتقل میشود . در ‌آفریقا بیشتر واگیریها توسط کوچ گله های گاو آلوده در مناطقیکه بدنبال آب و علف بوده اند ایجاد میشد

ه این گله های آلوده فاصله های زیادی را درافریقا طی میکنند ( مثل گوسفند وبز عشایری در ایران ) گسترش بیماری در آفریقا از این طریق میباشد تنها سروتیپ ویروس که وجود دارد برای تهیه واکسن برای پیشگیری و نجات دامهای حساس استفاده میشود. انتقال بیماری در دامها بصورت عمودی ( Vertical) نیست . همچنین توسط بند پایان انتقال نمی یابد (Noarthropodvector) بنابراین براحتی میتوان بیماری را ریشه کن کرد و ویروس را از بین برد. (Strainfield) با سویه ویروس مزرعه دارای مدت زیادی است بطوریکه سبب واگیری وشیوع شدید در دامهای حساس میشود وموجب مرگ ومیر زیاد میگردد . سویه دیگر ‌آن بنام (Milder Strain) تمایل به باقیماندن در ناحیه ‌آلوده دارد وآنهم بعلت عدم شناخته شدن بیماری است که علائم ظاهری ندارد مگر باسرولوژی رل میزبان های مختلف در تداوم ویروس وبیماری در گله اهمیت دارد این میزبانها عبارتند: گاو گاو میش اهلی که حساسیت شدیدی در مقابل ویروس دارند. گوسفند و بز که تا مدتی ویروس را نگهداری میکند اما آلودگی ندارد وتنها با سرولوژی میتوان وجود ویروس را درگله مشخص کرد بعضا” علائم تحت درماتگاهی نیز دارند ولی بیماری را به سایر حیوانات منتقل نمیکنند . در هندوستان زمانیکه باساژ آلودگی به مقدار کم برای تهیه واکسن داده اند بیماری را به بوفالو اهلی منتقل میکنند. خوک و خوک پشت خمیده در تایلند وجزیره مالی بطور طبیعی به بیماری طاعون گاوی مبتلا میشوند وتلفات میدهند . خوک اروپائی نیز به بیماری مبتلا میشود وبراثر خوردن گوشت وفرآورده های خام ، خوک وسایر دامها آلوده میشوند و بیماری را ار این طریق به گله های گاو منتقل میکنند اغلب حیوانات وحشی واهلی زوج سم به بیماری مبتلا میشوند .
پخش جغرافیائی بیماری ویروس طاعون گاوی در حال حاضر در هندوستان خاور نزدیک صحرای آفریقا وآنگولا حضوردارد . دامهای حساس شدید در آفریقا بوفالو گوزن وحشی . زرافه . گاوکوهان دار بزکوهی وگاو کوهی . دامهای با حساسیت کمتر : کرگدن وآهو. دامهای وحشی انگولا بوسیله گله گاوها آلوده میشوند و همین دامهای وحشی آلوده سبب آلودکی گاو های دیگرمیشوند بنابراین در صورت عدم وجود طاعون گاوی در گاوها باعث میشود بیماری در طبیعت از بین برود.
دوره کمون دوره کمون بیماری بستگی به سویه (Strain) ویروس مقدار ویروس ، راه ورود ویروس و نحوه درمعرض قرار گرفتن دام در مقابل بیماری متفاوت است از سه تا 15 روز ولی معمولا” 4 تا 5 روز است.
علائم کلینیکی بروز علائم کلینیکی نیز بستگی به Strain ویروس Field یا Milder

وپایداری دام وحالات فیزیولوژیک در مقابل ‌آلودگی دارو بصور ت های فوق حاد . حاد وملایم (Mild) ظاهر میشود . فرم فوق حاد : این فرم در دامهای جوان حساس دیده میشود که فقط با تب 41-40 درجه دیده میشود وبعد از 2 تا 3 روز منجر به مرگ میشود . بعضا” تجمع موکوس در اعضاء دیده میشود. فرم حاد: فرم کلاسیک بیماری است و به این شرح پیشرفت میکند ابتدا ترشحات بینی وچشم همراه با مقدار کمی ویروس قبل از تب دارد .سپس تب F106-104 یا 1/41-40 درجه سانتیکراد.
بینی وچشم ترشحات موکوسی میشود در این حالت لوکوپنی . بی اشتهائی ، بی حالی وپوزه خشک است . 92 و 93: FIG بعدا” تب کاهش می یابد ومیزان ویروس خون وترشحات کاهش می یابد اسهال آبکی یا خونی یا هردو حالت و FIG دهیدراسیون وخشکی پوست لاغری و از پا افتادن دام ودر نهایت مرگ بعد از 6 تا 12 روز.
جراحات جراحات زبان: دردام بیمار متفاوت است بعضی بطور مجزا وبعضی بخوبی با جراحات دیگر جمع شده است . جراحات زبانی با کانونهای خاکستری کوچک شروع میشود سپس بهم دیگر میپیوندند .اپتیلیوم نکروتیک وخاکستری سپس زخم مشاهده میشود وقرمز رنگ و خراشیده میشود. دهان: جراحات برروی لثه ها لب ها وقسمت های نرم و سخت گام . گو

نه وپایه زبان بوجود میاید . جراحات اولیه نکروتیک وخاکستری باندازه سرسنجاق

است سپس یهم میپیوندند وقرمز رنگ وخراشیده وتکه تکه میشوند . مری : دارای نکروزهای قهوه ای و یا لکه های خراشیده. نگاری : شکمبه و هزارلا دارای جراحات کم. شیردان : ادم دار وگرفتگی دارد. روده کوچک: بخصوص در قسمتهای انتهائی ژژنوم جراحات نکروزی بخصوص در پلاکهای پایر و غددلنفاوی ناحیه ایلیاک نکرونیک . مواد داخل روده بهم چسبیده وموکوس دار اپینلیوم این نواحی نکروتیک است . راست روده : قولون دارای دیواره ادمی ودارای خون ولخته های

خونی همراه با موکوس است جراحات دراین ناحیه شدید است . دیواره ها متورم همراه با جراحات ومجتمع موکوس وجراحات برجسته ای در سکوم بهم متصل شده ودارای مرزهائی ازلبه موکوس و راه راه که دراصطلاح به هاشور ببری با پوست ببری یا خطوط گورخری Zebraline نامیده میشود. FIG کبد: ممکن است دارای نقطه های خونریزی همراه با لخته های خون درکیسه ص

فرا باشد.FIG99 ریه : ممکن است آمفبزمی متراکم ودارای نواحی پنومونی باشد.
تشخیص تشخیص نوع طاعون گاوی FIELD در همه سنین ممکن است مشاهد

ه شود زمانیکه شکل حاد بیماری همراه با تب وعلائم کلینیکی وجراحات همراه با شد آسان است در ایتصورت بایستی کلیه دامها و همه سنها را بازرسی ومعاینه کرد. وآنرا از بیماری BVD.MD که معمولا” در سن 4 تا 24 ماه اتفاق می افتد تفکیک کرد .
نمونه های آزمایشگاهی زمانیکه تب از بین میرود و یا اسهال متوقف میشود میزان ویروس درترشحات وخون ومدفوع کاهش می یابد برای دنبال کردن ویروسی بایستی زمانیکه تب بالاست از دام زنده نمونه جمع آوری کرد در اینجا میتوان خون هپ

اریته در کنار یخ برای جداسازی ویروس تهیه کرد. ازبافتهای نکروتیک وجراحات وسواپ تهیه شده از ترشحات وغدد لنفاوی سطحی نیزمیتوان ویروس جدا کرد( برای تهیه غدد لنفاوی میتوان بیوپسی یا آسپیره کرد.) این نمو نه ها بایستی در کنار یخ ارسال شود

 

کلمات کلیدی :

مقاله اخلاق اسلامی تحت فایل ورد (word)

 

  مقاله اخلاق اسلامی تحت فایل ورد (word) دارای 16 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اخلاق اسلامی تحت فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اخلاق اسلامی تحت فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله اخلاق اسلامی تحت فایل ورد (word) :

اخلاق اسلامی

اخلاق اسلامی یک نظام اخلاقی بر پایه اخلاق، عقل، قرآن و سخنان پیامبر اسلام است.

تفکیک اخلاق اسلامی
اخلاق اسلامی مجموعه‌ای است از تمام مطالب مرتبط به اخلاق و مخصوصاً علم اخلاق که به جهان اسلام و فرهنگ اسلامی منتسب اند، صرف نظر از این که با اخلاق در حوزه‌های دیگر کمابیش دارای مشترکاتی باشد.

اهمیت تفکیک
1 از آنجا که اسلام دینی است که مدّعی کمال است و هر دینی جز اعتقادات شامل اخلاق و احکام^ است؛ و نیز چون اخلاق دانشی پیچیده و از دیدگاه اسلام بسیار ضروری ست؛ ارائه یک نظام معیّن از دستورات اخلاقی و حتی مبانی و روش تحقیق در اخلاق از سوی یک مسلمان وظیفه اسلام دانسته می‌شود.
2 از لحاظ علم معرفت شناسی اخلاق اسلامی بر اساس قرآن از روش‌هایی خاص برای مطالعه اخلاق استفاده می‌کند، که توضیح خواهیم داد.

منابع و رهیافت‌ها
• یحیی بن عدی بن حمید بن زکریا (364 هجزی قمری)، تهذیب الاخلاق

رهیافت عقلی، فیلسوفانه، یونانی، سقراطی
• تهذیب الاخلاق و طهاره الاعراق نوشته ابو علی احمد بن محمد مسکویه (320 تا 421 هجزی قمری)
• اخلاق ناصری، خواجه نصیر الدین طوسی (597 هجزی قمری)
• تا حد زیادی: جامع السعادات نوشته ملا مهدی نراقی به عربی
• معراج السعاده اثر ملا احمد نراقی ^
رهیافت نقلی
• معراج السعاده
رهیافت عارفانه یا عرفان عملی
• منازل السّائرین، خواجه عبد الله انصاری، و بسیاری از متون نثر در موضوع تزکیه و تهذیب نفس و سیر و سلوک الی الله و توحید (عرفانی) و فناء فی الله
• مثنوی مولوی، منطق الطّیر عطّار نیشابوری، و و بسیاری از منابع معترب شعر فارسی با مضامین معنوی و عرفانی
رهیافت روان شناسی
• اخلاق اسلامی، احمد دیلمی و مسعود آذربایجانی
• بهشت اخلاق، بررسی 313 واژه اخلاقی، اثر مهدی نیلی پور
مبانی اخلاق اسلامی
اخلاق اسلامی بر پایه معرفت شناسی اسلامی، فلسفه اسلامی و انسان شناسی ست
روش معرفت شناسی در اخلاق
از دیدگاه معرفت شناسی، اخلاق اسلامی علاوه بر معرفت حسی و عَقلی که پیش از اسلام استفاده می‌شد، از معرفت نَقلی و وحیانی و حدیثی) نیز برای شناخت استفاده می‌کند.
1 با حس، رفتارهای روزمره و قابل مشاهده را مطالعه می‌کند
2 با عقل، احکام و قواعد کلی اخلاقی را مطالعه می‌کند. (اخلاق عقلی)

3 با وحی و نقل که به عنوان نوع دیگری از برهان در قضایا استفاده می‌شود. (اخلاق نقلی)
روش محوری در اخلاق اسلامی روش عقلی ست. دو روش دیگر به عنوان شواهد اظافی به کار می‌روند. لذا شباهت زیادی بین اخلاق اسلامی و اخلاق یونانی وجود دارد. اما تفاوت آن با مکاتب اخلاقی جدید (مدرن) چنان بنیادی ست که شباهت این دو بسیار کم است. مثلاً بسیاری از مکاتب اخلاقی نوین از عقل به عنوان ابزار معرفتی استفاده نمی‌کنند.
کاربرد فلسفه در اخلاق

فلسفه اسلامی با سه گرایش مشایی، اشراقی و صدرایی شامل جهان شناسی ست که تاثیر مستقیم بر علم اخلاق دارد. در اخلاق اسلامی جهان قسمت مادی و قسمت‌های غیر مادی خصوصاً قسمت معنایی یا عقلانی. موجوداتی که در این قسمت اند می‌توان روح، قوانین جهان، عقل غیر استدلالی، و فرشتگان (مجریان قوانین جهان) اشاره کرد (منبع: فلسفه ابن سینا)

بعضی مباحث وجود شناسی هم در اخلاق نقش مهمی دارد. مثلاً: اتحاد عاقل و معقول، تشکیک در هستی، حرکت جوهری، مابعد الطبیعه یا متافیزیک، ماوراء طبیعت
کاربرد انسان شناسی در اخلاق

هم فلسفه و هم معرفت شناسی در انسان شناسی کاربرد دارند و انسان شناسی هم در اخلاق اسلامی کاربرد دارد.
یکی از مهم ترین موضوعاتی که در جهان بینی هر مکتب مورد توجه قرار دارد، شناخت انسان از دیدگاه آن مکتب است. هر مکتب با شناختی که از انسان و استعدادهای خاص او به دست می‌دهد، به سوالات اجتناب ناپذیری پاسخ می‌دهد. سوالاتی که از دیرباز درباره انسان مطرح بوده‌است. پاسخ به این سوالات، با بینش هر مکتب نسبت به جهان هستی ارتباطی تنگاتنگ دارد.

انسان از جنبه‌های گوناگونی موضوع علوم مختلف قرار می‌گیرد. روان شناسی، جامعه شناسی، تاریخ، اخلاق، دانش پزشکی و زیست شناسی علومی هستند که هر یک وجود انسان را از دیدگاهی ویژه مورد بحث قرار می‌دهند. اما نچه در انسان شناسی از اهمیّت ویژه برخوردار است، شناخت و اعتقاد به ابعاد دو گانه وجود انسان، یعنی بدن و بعدی جز آن است که روح نامیده شده.
بدن، موجود مادی و مربوط به عالم طبیعت است و نفس انسانی، موجودی فوق طبیعی و عقلی است. بدن انسان را با حس و نفس او را با عقل می‌توان شناخت. بعد عقلانی وجود انسان با ذات و هویت او در ارتباط است و با وجود دیدگاه‌های مختلفی که درباره ارتباط نفس و بدن مطرح است، می‌توان گفت: نفس جنبه عالیتر و برتر وجود انسان را تشکیل می‌دهد؛ به گونه‌ای که لذت، سعادت، کمال و خیر حقیقی انسان به این بعد از وجود او مربوط می‌شود. اثبات مراتب سه گانه وجود انسان؛ یعنی حس، خیال و عقل، تبیین رابطه میان این مراتب بر اساس حرکت جوهری و جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء بودن نفس، از مؤثرترین مسائل انسان شناختی در علم اخلاق است.
شناخت اخلاق اسلامی
ویژگی ها
شناخت ویژگی‌های هر پدیده‌ای قبل از تعریف، ما را در رسیدن به تعریفی جامع و مانع و مختصر از آن یاری می‌کند. چیزی که به چند دلیل به آن نیازمندیم:
1 دشواری‌های زبانی و پیچیدگی‌های مفاهیم علوم انسانی
2 دشواری تعریف یک علم، خصوصاً توسط مرزهای آن. امر که باعث تکیه بر موضوع علم به جای مرزهای آن در امر در تعریف است

3 درک شباهت و تفاوت علمی با علوم دیگر
در بینش اسلامی ابعاد انسان دو تاست:
جسم یعنی بخش ماده‌ای انسان

نفس یا روح یا قلب یا دل یا جان یعنی بخش معنایی انسان. این قسمت شامل 2 نوع قوه‌است:
قوای خدمت گر تباتی، حیوانی، انسانی
قوای گرایش زا، یا روان، که عامل علاقه، لذت، رنج، و اعمال، از جمله اعمال اخلاقی اند
بنابرین صفات انسان هم دو نوع است: خَلق و خُلق
خَلق یا ظاهر یا صورت یعنی صفات مربوط به جسم
خُلق یا باطن یا سیرت یا عادت یا صفت یعنی صفات مربوط به روح. خُلق از نظر دوام دو نوع است: فضیله و رذیله. اغلب هر عمل اخلاقی به دلیل شرایط فعلی، مقداری از هر یک را دارد، اما صفات مورد بحث در اخلاق، اغلب به وضوح قابل قضاوت و به سختی قابل عمل اند
صفت فضیله یا زیبا یا خوب یا درست یا پسندیده
صفت رذیله یا زشت یا بد یا غلط یا ناپسند
خُلق از نظر دوام دو نوع است: ملکه و حال

ملکه یعنی صفت مداوم و مستمر و دیر زوال ایجاد شده در نفس.
حال یعنی صفت نامداوم و نامستمر و زود زوال ایجاد شده در نفس.
مثلاً شخصی که یک بار لبخند می‌زند یا فریاد می‌کشد تحت تاثیر حال چنین کرده. کسی که دائم لبخند می‌زند یا فریاد می‌کشد ملکه خوش خلقی یا بدخلقی را دارد.

موضوع
موضوع هر علمی عبارت است از چیزی که در آن علم از عوارض ذاتی بلاواسطه یا با واسطه آن بحث می‌شود.
مرسوم است که در شروع هر علمی موضوع و محور اصلی ان علم را به دلایل زیر معلوم نمایند:
1 در صورت شناخت موضوع یک علم، فرد فراگیر محور اصلی مباحث را شناخته و در حین یادگیری، حول آن متمرکز می‌شود.
2 در صورت خروج بحث از موضوع، فراگیر می‌تواند متوجّه آن شود

3 گاهی برای تعیین شرافت، مرتبه، درجه، و رتبه علوم از اهمیّت موضوع ان علم استفاده می‌شود. مثلاً موضوع علم اخلاق درمان روح و موضوع علم طب، درمان بدن است. و چون روح بر بدن برتری دارد، علم اخلاق نیز بر علم طب برتری دارد.

شباهت و تفاوت و ملازمت با علوم دیگر
این بررسی از دو جهت مفید است: اولاً از جهت شناسایی هر چه بهتر مرزهای این دانش. و دوّماً شناسایی قسمت‌هایی از این علم که با علوم دیگر مشترک اند، به روشی استثنایی
اخلاق نظری و فقه
علم فقه اعمال انسان را از دو دیدگاه داوری می‌کند: یکی آثار اخروی آن، که با احکامی چون واجب و حرام تعیین می‌شود؛ و دوّم آثار دنیوی آن با احکامی چون صحت و بطلان. فقط دسته اول ماهیت اخلاقی دارند و در اخلاق بررسی می‌شوند. دسته دوم ماهیت حقوقی دارند. ^
اخلاق نظری و حقوق
موضوع علم حقوق قوائد کلّی و الزام آور اجتماعی ست که اجرای آن از سوی دولت و قدرت حاکم تضمین شده، است. اما علم اخلاق به قوائد فردی، اخروی، و بدون ضمانت اجرایی خارجی نیز می‌پردازد.
اخلاق و حقوق در عمل
حقوق خدمت گزار و مددکار اخلاق در اجرا و توسعه عدالت اجتماعی است که از ارزش‌های اعلای اخلاقی محسوب می‌شود، و اخلاق نیز با نقش پیش گیرنده اش کارامد ترین یاور علم حقوق در استقرار و توسعه عدالت اجتماعی ست.
اخلاق و عرفان و فلسفه
عرفان دو بخش است: عرفان نظری مربوط به تفسیر هستی، یعنی خدا، جهان و انسان است که با فلسفه نزدیکی‌هایی دارد. نقش زیربنایی فلسفه در اخلاق باعث رابطه این دو نمی‌شود. بخش عملی عرفان (سیر و سلوک) که بیان گر وظایف انسان در روابط او با خود، خدا، و دیگران است، موفّق ترین و جدّی ترین روش تربیت در اخلاق اسلامی ست. این بخش از این صحبت می‌کند که سالک برای رسیدن به قله بلند انسانیت (توحید)، باید از کجا آغاز کند، چه مراحلی را بپیماید و چه حالت‌هایی در این بین به او دست می‌دهد. همه این مراحل باید با اشراف و مراقبت انسان کاملی که خود این راه را طی کرده و از راه و رسم منزل‌ها آگاه است، همراه باشد.
فلسفه اخلاق اسلامی
از دیدگاه اسلام اخلاق مطلق است. یعنی جاودان و عام است. نه مخصوص زمان و مکانی خاص. زیرا اعمالی هستند که خوبی و بدی آنها قرارداری نیست. بلکه ذاتی ست. مثلاً دروغ ممکن است در شرایطی اضطراری حتی توسط اسلام مجاز شود. امّا این، تاثیر منفی دروغ را بر انسان از بین نمی‌برد
شرایط ارزشمندی عمل اخلاقی
• عنصر فاعلی
o آزادی و اختیار فاعل
o انگیزه و نیّت فاعل
• عنصر فعلی و عینی
شرایط مسئولیت اخلاقی
• بلوغ

• عقل
• علم یا امکان تحصیل آن
• قدرت
• عدم اضطرار
• عدم اکراه

• قصد و تعمّد
ملاک شناسایی عمل اخلاقی
• عقل
• فطرت (دل)

• وحی
در تزاحم ارزش‌ها، معیار ترجیح چیست؟
اخلاق نظری اسلامی
در حوزه عام
فهرست صفات منفی. نام ملکه‌ای که در اثر اصلاح این صفت پدید می‌آید در کمانک آورده شده. رذایل حاصل از عملکرد اشتباه عقل
• جهل {حکمت}
• جربزه {حکمت}
• شرک {توحید}
• وَساوِسِ شیطانی و خَواطِرِ نفسانی
• مکر و حیله
رذایل حاصل از عملکرد اشتباه وهم
• وهم در ساخت عمل و جزییات تمام تصمیمات دخیل است. لذا صفت مهمی مختص به/مستقل از عملکرد اشتباه وهم *وجود ندارد.
• رذایل حاصل از عملکرد اشتباه غضب
• جُبن {شجاعت}: تشویش رسیدن ناخوشی
• تهوّر {شجاعت}
• خوف غیر خدا {اطمینان قلب}
• ایمنی از مکر خدا {خوف خدا}: مرتبط با غرور
• یاس خدا {رجاء خدا}
• ضعف یا ذلت نفس {قوت یا عزت نفس}
• دِنائَت همت {علو همت}: رضایت به اندک
• بی غیرتی یا بی حمیّتی در دین و ناموس
• عجله و شتاب {طمانینه و وقار}
• سوء ظن به خدا {حسن ظن}

• سوء ظن به خلق {حسن ظن}
• غیظ یا غضب {عفو یا کذم غیظ}
• غلظت یا درشتی در گفتار و کردار {مدارا}
• کج خلقی {خوش خلقی}
• عداوت و بغض {دوستی و حب}
• عجب
• حقیر شمردن خود {شکسته نفسی}

• کبر
• ذلت یا خواری {تواضع یا فروتنی}
• افتخار یا فخر فروشی
• بُغی یا سرکشی
• خود ستایی

• عصبیّت
• کتمان حق {انصاف}
• قساوت قلب
رذایل حاصل از عملکرد اشتباه شهوت

• خمود {عفت}
• شره {عفت}
• شهوت جنسی
• شکم پرستی
• دنیا
• غنا و بی نیازی {زهد}
• حرص {قناعت}
• طمع {استغنا یا قطع طمع}
• بخل {سخاوت و ایثار [بالاترین درجه]}
رذایل حاصل از عملکرد اشتباه چند قوه
• حسد {خیر خواهی یا نصیحت}
• اهانت یا تحقیر {احترام یا تعظیم}
• ظلم {عدل}
• ترک اعانت مسلمین {اهتمام در قضای حوائج مسلمین}
• قصور در امر به معروف و نهی از منکر
• قهر {آشتی}
• صله رحم {قطع رحم}
• عقوق یا ناراحت کردن والدین
• عیب جویی {عیب پوشی}
• فاش کردن راز {راز داری}
• سخن چینی یا نمّامی
• افساد میان خلق {اصلاح میان خلق}
• مراء و جدال و مخاصمه
• شماتت
• سخره یا استهزاء
• مزاح و خنده مفرط
• غیبت مذموم/جایز/تجویز شده

• دروغ یا کذب در مقام دین/رفتار/زبان {صدق یا راست گویی و توریه}
• حبّ جاه و شهرت و ریاست {گمنامی و بی اعتباری و جاه/شهرت/ریاست خوب}
• حبّ مدح و ثنا و کراهت ذم
• انواع ریا {اخلاص}
• نفاق ممنوع/استثناء
• غرور
• طول امل {قصر امل}

• گناه و اصرار بر آن {استغفار و توبه و پشیمانی}
• غفلت {مراقبه و محاسبه}
• کراهت و تنفّر {محبت در خلوت یا عزلت/مخالطه}
• اعتراض به تقدیر {رضا به قضا}
• غم دنیا

• بی اعتمادی به خدا
• اعتماد به خلق
• کفر نعمت {شکر نعمت}
• جزع و بی تابی {صبر و شکیبایی}

• فسق {عبادت}
در حوزه خاص
اخلاق دانش اندوزی اخلاق پژوهش اخلاق نقد اخلاق مناظره — اخلاق معیشت اخلاق مال اندوزی — اخلاق جنسی اخلاق زناشویی اخلاق خانواده اخلاق معاشرت دوستی و دوست یابی — اخلاق سیاست
تربیت اخلاقی
اهمیّت
از رهیافت‌های عقلی و روان‌شناسی
کتاب احلاق اسلامی، دیلمی، آذربایجانی، روش‌های زیر را برای چنین تربیت اخلاقی آورده:
• ایجاد محیط تربیتی مساعد
• تامین صحیح نیازها
• روش تکریم شخصیّت
• دعوت به ارزش‌های اخلاقی
• پرورش نیروی عقلانی
• روش عبرت آموزی
• مداومت بر عمل
• روش تشویق و تنبیه
• نظارت بر خود
• پرورش ایمان
نظریه مزلو
طبق نظریه «سلسله مراتب نیازهای انسانی» (Hierarchy of Human Needs، معروف به هرم مزلو) که آبراهام هَرولد مَزلو روانشناس آمریکایی در سال 1954 در کتاب «انگیزه و شخصیت» منتشر کرد: سلسله مراتب نیازهای انسانی معمولاً به شکل یک هرم متشکل از 5 یا 7 طبقه ترسیم می‌شود. این سلسله مراتب از نیازهای ابتدایی در طبقه پایینی شروع شده و هرچه بالاتر می‌رود نیازهای پیچیده‌تر انسانی را معرفی می‌کند که به ترتیب عبارت‌اند از: نیازهای فیزیولوژیک، نیازهای

امنیتی، نیازهای عاطفی، نیازهای اجتماعی-احترامی و نیازهای خودشکوفایی. دو قسم اول در نظریات تمام روان شناسان قبل نیز بوده‌است. طبق نظریه مزلو، هر «نیاز» هرچقدر پایین‌تر قرار داشته باشد، قوی‌تر است و بدون ارضای نیازهای هر طبقه نمی‌توان به طبقه بالاتر دست یافت. شاید بپرسید چرا نظریه یک دانشمند انسان گرا در تربیت اسلامی مطرح می‌شود؟ در جواب لزومی ندارد آنچه اسلام می‌پذیرد دیگران نپذیرفته باشند یا از آنها نباشند. قرآن می‌گوید: فلیعبدوا ربّ هذا البیت. الذی اطعمهم من جوع، و امنهم من خوف. یعنی معیشت و امنیت در راس نیازها و حقوق انسان قرار دارند، و بدون آنها انسان حتّی نمی‌تواند عبادت گرا باشد.

از رهیافت عرفان عملی
عرفان عملی نظامی اخلاقی است که تلاش بسیاری برای ترسیم روشی مرحله به مرحله در سیر و سلوک اخلاقی نموده. قدمت این روش به زمان اندلس اسلامی و آعاز عصر تصوّف می‌رسد. کتاب گرانقدر منطق‌الطّیر از عطّار نیشابوری، نمونه‌ای از کتبی‌ست که در این باب نگاشته شده. مطالب زیر خلاصه کتاب «تزکیه روح، اثر سید جعفر رفیعی» ست. حجم عمده این کتاب توسط احادیثی پر شده که نویسنده با استفاده از آنها این روش را استخراج نموده‌است. مراحل تزکیه در این کتاب به این صورت بیان شده‌اند: 1. بیداری یا یقضه

• هدف این کشتی بیدار کردن انسان‌ها و هدایت آنها ست. لذا هیچ کس در این امواج پر تلاطم نیست که کمال طلبی درونی اش او را به سوی هدفی بخواند و قایق نجاتی از بیرون به سویش نیاید. هر کس در این جهان وسعی دارد و حجت به قدر وسع او بر او تمام می‌شود. اگر وقتی حجتی بر او تمام شد، تعلل کند، فرصت از دست رفته و غرق می‌شود. و هر کس بی تعلل فریاد نجات بزند، و برای نجات خود حرکتی بکند، دستش را می‌گیرند. الّذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سبلنا
• وقتی فرد امام زمانش را با معرفتی راستین بشناسد به سرپرستی این کشتی در آمده.

• پس از این فرد به وسیله زیارت و دعا و توسل می‌تواند با صاحب کشتی ارتباط برقرار کند و کمک بخواهد. ایشان او را می‌بیند و صدایش را می‌شنود. و اگر هم فرد صدای ایشان را نشنود، این لذت وصف ناپذیر به قلب او الهام می‌شود. و اگر به سبب بی نظمی در امور و حواس پرتی بخاطر غرق بودن در رذایل الهام را دریافت نکند مادامی که امام زمانش را با معرفتی راستین بشناسد بی یاور نمی‌ماند و کمک از راه‌های دیگر می‌رسد.
2. یافتن استاد
• در این کشتی کلاس‌هایی منظم و فشرده وجود دارد که پس از ایجاد آمادگی و ورزیدگی کامل در افراد آنها را با قایق‌های نجات برای نجات طوفان زدگان روانه می‌کنند.

 

• امام زادگان عظیم الشاّن و رفیع المقام بازوان تربیتی ائمه اطهار و امام زمان اند. عدّه کثیری از آنها به واسطه ظلم و جور خلفای ظالم صدر اسلام به شهادت رسیدند و باقی مامور تربیت غریقان طوفان غیبت کبری شدند. امام رضا فرمودند: «هر گاه خداوند این امر (معرفت امام و اطاعت از او) را روزی اولاد علی نماید دیگر ایشان با سایر مردم یکی نیستند.»
• استاد باید محدَّث باشد. یعنی حقایق قرآن و معارف اهل بیت از سوی ائمه به او تفهیم و الهام شود. تا بفهمد کجا باید چه سخنی بگوید، و لیاقت تربیت انسان‌ها را بیابد.

• امام حسن عسکری به نقل از امام صادق فرمودند: «مَن کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صانِعاً لِنَفسِهِ حافِظاً لِدینِهِ مخالِفاً لهَواهُ مطیعاً لِاَمرِ مولاه فَلَعَلّوا أن یُقَلِّدوهُ»
o این حدیث هم بیانگر شرایط فقیه قابل تقلید و هم اساس این روش تزکیه‌است.
o اشاره نشدن به مرحله محبت در این چهار جمله مثل این حقیقت است که به هیچ سربازی به خاطر شور و شوق قبل از شروع جنگ مدال نمی‌دهند.

• در لزوم اطاعت از استادی که این راه را بشناسد، و پرهیز از خود رایی و خود محوری در این راه همین بس که تمام امراض جسمی و روحی جامعه امروز ما از سرپیچی امت اسلامی از دستورات ائمه و بیرون شدن از کلاس‌های آموزشی امام زادگان و دخول به عصر سیاه غیبت کبری ست. و اگر چه این محرومیت اجتماعی ست، اما اگر فردی بیدار شود و نجات بخواهد، تنها پناه محکم قایق‌های نجات امام زادگان است.
• کسی که بخواهد به قایق نجات سوار شود باید اوّلاً عقیده راسخ و قلبی به استاد داشته باشد و هرگز به او شک نکند، و با رعایت تقوای الهی به شایعات و حدسیّات مخصوصاً وقتی معرفت استاد از جانب ائمه به وی عطا شده باشد. چرا که به محض شک کردن دیگر خودش نمی‌تواند در این کلاس بماند. ثانیاً باید جان و مالش را در این راه خرج کند. «و جاهدوا باموالِکُم و انفُسِکُم فی سبیل الله». مانند اتومبیلی که صاحبش از آن برای حرکت استفاده می‌کند. نه این که آن را کنار جاده پارک کند و دائم برق بیندازد.
3. بازگشت به سوی خدا یا توبه
• انسان مانند ماشینی ست که وقتی در خواب غفلت است به جاده انحرافی رفته و باید از این خواب برخیزد! باید او را صدا بزنند و بیدارش کنند و متوجه شود که به سمت مقصد نمی‌رود و باید به سمت جاده اصلی باز گردد. این کار توبه یا بازگشت به سوی خداست.
• پس از بیداری انسان نه می‌خواهد گناه کند و نه به این راحتی می‌تواند. کسی را که وسط خانه آتش گرفته بیدار کنند بر نمی‌گردد درون آتش بخوابد. مگر آنکه هنوز خواب آلود باشد.
• راننده ماشین وجود وقتی متوجه شد به مسیر اشتباه می‌رود باید ترمز کند و تمام ماشین را به سمت جاده اصلی بر گرداند، و نمی‌شود مثلاً یک چرخ ماشین به سوی جاده اصلی باز گردد و چرخ‌های دیگر بر نگردد.
• پس از پایان توبه خداوند گناهان سالک بخشیده و آنها را جبران و تبدیل به اعمال نیک و پسندیده می‌کند. سالک از جهنم آزاد شده باید به سوی بهشت برود.

4. صیانت نفس یا استقامت
• انَّ الّذینَ قالوا ربُّنا الله ثم استقاموا فلا خوفٌ علیهم و لا هم یحزنون
• سالک باید پیچ و مهره‌های ماشین را که در سنگلاخ‌های بیرون جاده شل شده طوری سفت کند که در مسیر اصلی هیچ گاه دوباره شل نشود. پس از این دیگر نباید خستگی برای فرد مفهوم داشته باشد.
• استقامت یک روحیه‌است، 4 ابزار است برای طی مسیر

o قاطعیت: نباید آسان و به خاطر هر چیزی مانند شک‌های جزیی و اهداف فرعی دست از هدف برداری.
o صبر: باید تحمل داشته باشی و تا رسیدن به مقصد حوصله کنی و خسته نشوی
o محور: در زندگی فقط به خدا و قوای درونی خود اعتماد کنی و متکی باشی. و نه قوای برونی از قبیل موقعیت مالی و اعتباری خود یا دیگران. هر شرایط محیطی خوب نتیجه یک رابطه درونی خوب با خداست.
o ترس: فقط از خدا بترسی. و اگر از چیزی غیر خدا بترسی، در مقابلش ضعف نشان خواهی داد و شیطان از همین ضعف تو استفاده کرده، بر تو قدرت خواهد یافت.

• ایجاد این روحیات زمان و تمرین زیادی می‌خواهد. ولی بدست آمدن آنها فقط مقدمه کند و کاو در معدن روح برای استخراج معارف عمیق قرآن و روایات است، که از عالم قبل در روح ما ذخیره شده.
• مجاهده + عنایت: انتظار رسیدن به مقامات معنوی فقط با دعا و توسل، انتظاری تنبل پرور است. و «لیس للانسان الا ما سعی»
5. حفاظت دین یا صراط مستقیم
• محور تمام مراحل تزکیه نقس و ترازوی سنجش خوبی و بدی افکار و اخلاق و اعمال انسان صراط مستقیم است.
• الا لله الدین الخالص. دین خالص الهی نباید با نظرات و اختراعات فکری فلاسفه و عرفای بشری آمیخته شود.
• «اگر می‌خواهید خود ساخته شوید باید 100 تسلیم ائمه عصمت و طهارت و کاملاً بی نظر باشید.» یعنی به جای دنبال کردن نظرات بشری برویم نظرات خدایی را بیابیم و محور قرار دهیم
• «شیطان خود را در هر ذکر و دعایی داخل می‌کند مگر آنکه از جانب معصومین باشد و هرگز نمی‌تواند به آنچه از ناحیه معصومین رسیده نزدیک شود».
• کمال مانند پیشروی در جاده مستقیم، و اعتدال مانند نگاه داشتن فرمان، برای خود داری از انحراف به راست یا چپ، دو ملاک سنجش صفات اند.
6. محبت
• اصلاح بینش و محبت: اینجا باید به همه چیز رنگی خدایی (صبغه الله) زد نگرش نسبت به همه چیز خدایی شده همه محبت‌ها، حتی حبّ نفس در راستای محبت خدا قرار می‌گیرند، تا هر جا لازم شد تقویت و هر جا لازم شد تضعیف شوند.
• تا اینجا نیکی‌ها رنج آمیز و بدی‌ها جاذب و لذیذ بودند. اما از این پس نیکی‌ها لذت بخش و بدی‌ها رنج آمیز به نظر می‌آیند. انگیزه بدی از بین رفته، انگیزه خوبی ایجاد می‌شود.
• به سربازی که به جبهه می‌رود «مدال شور و شوق» نمی‌دهند. اما با همین عشق و محبت است که حماسه‌های تکرار نشدنی می‌آفریند.
7. مخالفت هوی یا جهاد با نفس
• رام کردن نفس و خواسته هایش؛ حتّی اگر در راستای خواسته‌های خدا باشند. چرا که این دو هرگز هم سنخ و قابل مقایسه نیستند.
• تا دست یافتن به نفس مطمئنّه یا آرام و وارد شدن به گروه «بندگان خدا».
8. عبودیت یا جهاد با شیطان; تا ربوبیت
• ایجاد روحیه عبودیّت، یعنی سر خود کار نکند و به جز به امر صاحبش عمل نکند.
• در اینجا تزکیه نفس پایان یافته، از این مرحله به بعد ابتدا با ارتقای مجدد بینش، فرد از دیدگاه دیگری بر مراحل قبل تجدید نظر می‌کند، و سپس مراحل دیگری را پیش روی خود می‌بیند، که فعلاً به منزله کمالات روحی از آنها یاد می‌کنیم، تا به مقام ربوبیت و خلیفه الله شدن برسد.
• العُبودیه جوهرٌ کنهُها الرّبوبیه. بالا ترین مرحله عبودیت، ربوبیت است.
• «اِنَّهُ لَیَتَحَبَّبُ إلَیّ بِالنّافِلَهِ حَتَّی اَحَبُّهُ فَاِذا اَحبَبتُهُ کُنتَ سَمعَهُ الِّذی یَسمَعُ بِه و بَصَرَهُ الَّذی یُبِصرُ بِه و لِسانُهُ الَّذی یُنطِقُ بِه و یَدَهُ الَّتی یُبطِشُ بِه;». «خداوند فرمود: هر آینه به وسیله مستحبات به من نزدیک می‌شود تا آنجاکه او را دوست بدارم. پس هنگامی که او را دوست بدارم، گوش او می‌شوم که با آن می‌شنود. چشم او می‌شوم که با آن می‌بیند. دست او می‌شوم که با آن می‌گیرد. اگر مرا بخواند اجابتش می‌کنم و اگر از من درخواست کند به او عطا می‌نمایم.»

 

کلمات کلیدی :

مقاله مدل تعادلی سازمان باتاکید بر توسعه کیفی مدیریت تحت فایل ور

 

  مقاله مدل تعادلی سازمان باتاکید بر توسعه کیفی مدیریت تحت فایل ورد (word) دارای 9 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله مدل تعادلی سازمان باتاکید بر توسعه کیفی مدیریت تحت فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله مدل تعادلی سازمان باتاکید بر توسعه کیفی مدیریت تحت فایل ورد (word) ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله مدل تعادلی سازمان باتاکید بر توسعه کیفی مدیریت تحت فایل ورد (word) :

مدل تعادلی سازمان باتاکید بر توسعه کیفی مدیریت
مسعود انصاری مهر
دکترای مدیریت آموزشی

مدل تعادلی سازمان، یکی از الگوهای پیشنهادی کشورهای توسعه یافته آموزشی برای دستیابی به اهداف توسعه کیفی و همه جانبه می باشد در این مدل که برگرفته از مدیریت فرآیند مدار «Processing Management» بوده، مدیریت مدارس ضمن تأکید بر بهبود و توسعه محیط های سخت افزاری – نرم‌افزاری و مغز افزاری آموزشگاه محل خدمت خود و ترسیم مدل T مقایسه وضع موجود (رشته‌ها) با وضع مطلوب (انتظارات) راهکارهای مناسب هنجار منطقه‌ای و محیطی را منطبق با شرایط،‌ امکانات، نیروی انسانی در اخـتـیار، مـنابع مالی و اطلاعـاتی و محدو دیتهای

قانونی موجود
مدل تعادلی سازمان EFQM

طراحی و زمینه توسعه حرفه‌ای کارکنان – رضایت مندی دانش آموزان و خانوادهای ایشان(مشتریان) و اثر گذاری بر محیط بر محیط اجتماعی محل آموزشگاه بانضمام ا

فزایش کیفیت برنامه های عمومی مدرسه رضایت حوزه ستادی آموزش و پرورش و همکاری توسعه مدار با سایر مدارس را فراهم می نماید.
بی‌شک مدل EFQM که ساخته و پرداخته ذهن اندیشمندان اروپایی می‌باشد به منظور تکمیل و یا ایجاد رقابت با مدل TQMمطرح گردیده و تأکید

مؤکدآن نیز بر منطق را دار «ADAR Logic»
که برگرفته از چهار عنصر:
الف) نتایج عملکرد«Results»
ب) رویکرد عملیات «Approach»
ج) استقرارهای سیستم‌های استاندارد «Deployment»
د) ارزیابی و بازنگری برنامه‌ها
Assessment and Review

می‌باشد که در ذیل به بیان هر یک از عناصر چهار گونه در محیط مدارس می پردازیم.
رویکرد عملیات
این مفهوم در بر گیرنده برنامه‌های مدیران مدارس، خط مشی‌ها در راهبردهای تنظیم برنامه و موفقیت دستیابی به اهداف آن می‌باشد.

در این راستا نقش اطلاع گیری و ارایه الگوهای عملی در برخورد با موضوعات گوناگون آموزشی، تربیتی، پژوهشی، اداری و;. کاملاً مشخص بوده و مدیریت بر اطلاعات IMS
Infor mation Management System)
در اخذ تصمیمات کلیدی و استراتژیک در محیط آموزشگاه بسیار مهم و ضروری خواهد بود.
استقرار سیستم های استاندارد
در یک سازمان برتر آموزشی رویکردها می‌بایستی به صورت ساختار یافته و سیستماتیک مستقر گردیده و در این راستا بهره‌گیری از استانداردهای عملی در آموزش نظیر: الگوهای مناسب و بهنجار تدریس، در تربیت نظیر:حد و حدود رفتار منطبق با ارزشهای عرف و شرع جامعه ، در مدیریت نظیر: بهره گیری از سبک مناسب مدیریتی منطبق با ویژگی‌های دموگرافیک و ساختار انسانی مدارس و مواردی از این قبیل مد نظر می‌باشد.
بدیهی است در صورت موجونبودن استانداردهای سازمان یافته و شناخته شده، مدیر مدرسه با توجه به شرایط، امکانات ،فرهنگ حاکم، بینش و نگرش عوامل، سطح اطلاعات خود و پتانسیل‌های موجود اقدام به طراحی و استقرار روش یا متدولوژی مدیریتی هنجار نموده و با نهادینه کردن آنها زمینه استاندارد محیطی را فراهم می نماید.
ارزیابی و بازنگری در برنامه‌ها
در یک سازمان برتر آموزشی رویکردهای عملیات می‌بایستی به صورت منظم مورد ارزیابی قرار گرفته،شناسایی موقعیت‌ها، برنامه‌ریزی و به کارگیری روشهای بهبود عمل و مجموعه فعالیتهایی که بر محور یادگیری تأکید می‌نمایند.
می‌بایستی همواره در سیستم مدیریت مدارس مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرد. تا قبل از رسیدن به مرحله بحران و بروز مشکلات اجرایی در سیستم عملیات اصلاح در برنامه‌ها به عمل آید.
نتایج عملکرد

 

نتایج شامل آن چیزی است که مقرر است سازمان مدرسه بدان دست یابد.
بدیهی است در یک محیط رقابتی
Copetion Circumfrenc
همواره عملکردها با سایر مدارس مقایسه شده و سعی در الگوسازی بهترین شیوه های عمل در مدیریت مدارس می نمایند.وجود رابطه علت و معلولی بین رویکردهای به کار گرفته

شده و نتایج به دست آمده می تواند مدیریت آموزشگاه را در تبیین برنامه‌های کیفی آینده خود یاری نماید.

 

همچنین تشخیص فرصت های بهبود در افزایش کیفیت مدیریت و کسب رضایت مندی مشتریان مدارس بسیار اهمیت خواهد داشت.
مفهوم و نتیجه گرایی:توجه به ارضای نیازهای تمامی ذی نفعان مرتبط با مدرسه
ویژگی‌های مدارس برتر از بعد نتیجه‌گیری:
1- این گونه مدارس قابل انعطاف، پاسخگو و فعال در برابر تغییر در نیازها و انتظارت ذی نفعان می باشند.
2- این گونه مدارس نیازها و توقعات ذی نفعشان را اندازه‌گیری و پیش‌بینی می‌نمایند.
3- این گونه مدارس عملکرد سایر مدارس را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
مفهوم مشتری گرایی: توجه به دانش آموزان و ارزشهای آنها در سازمان مدارس.
ویژگیهای مدارس برتر از بعد مشتری‌گرایی دانش‌آموز محوری
1- مدیران مدارس، مشتریان خود را شناخته و آنها را درک می نمایند

.
2-مدیران مدارس می دانند که مشتریان مدارس داوران نهایی کیفیت خدمات آموزشی مدرسه می‌باشند.

3- تمرکز توجهات مدیران بر نیازها و توقعات مشتریان و پاسخگو بودن به آنان می‌باشد.
4- مدیران مدارس مشتریان مدرسه خود را بخش‌بندی نموده تا میزان اثر بخشی پاسخهای خود را بهبود دهند.
5-مدیران مدارس محیطی رقابتی برای مشتریان ایجاد نموده تا امکان رشد آنها را فراهم نمایند.
موجو و ایجاد یادگیری برای ایجاد فرصتهای نوآوری و بهبود
ویژگهیای مدارس برتر از بعد از بهبود نوآوری و یادگیری مستمر
1- در این گونه مدارس به شکل فزاینده‌ای از روش الگو برداری از بهترینها « Bench Marking» تبعیت می‌نمایند.
2- در این گونه مدارس کارکنان تشویق می شوند تا به شایستگی‌ها مورد نیاز در آینده فکر نمایند.
3–در این گونه مدارس مدیران دائماً با موضوع مدرسه خود برخورد منقدانه نموده و در صد فرصتهایی برای نوآوری و بهبود مستمرکار می‌باشند.
4- در این گونه مدارس به بهبود فرایند یاددهی، یادگیری به عنوان یک اصل اساسی آموزش می‌نگرند.
مفهوم توسعه شرکتها در مدرسه: توجه به اصل افزوده در سازمان مدرسه و توسعه شراکت با مجموعه مدرسه کیفیت همه جانبه.

ویژگیهای مدارس از بعد از توسعه شرکتها در مدرسه:

1- مدیران مدارس معتقدند که موفقیت منوط به شراکت با دیگران می‌باشد.
2- مدیران مدارس در صد توسعه شراکت‌ها با سایر مدارس و مراکز علمی می باشند.
3-عوامل مدرسه یکدیگر را با تخصص و دانش یاری می‌دهند و رابط پایداری را بر مبنای اعتماد دو طرفه، احترام و شفافیت پایه‌ریزی می‌نمایند.
مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان مدرسه:توجه به مقررات و فرهنگ حاکم بر جامعه و تأکید بر مسئولیت پذیری تمامی عوامل مدرسه.
ویژگیهای مدارس برتر از بعد از مسئولیت اجتماعی سازمان مدرسه:
1- در این گونه مدارس به منظور پاسخگو بودن به ذی نفعان مدرسه و رویکردی عمیقاً متکی بر اخلاق را بکار می برند.
2- در این گونه مدارس مدیران توجه خاصی به ترویج فرهنگ و مسئولیت پذیری اجتماعی دانش‌آموزان، معلمان و عوامل اجرایی و پایداری آنها در حال و آینده دارند.
3- در این گونه مدارس علاوه بر توجه به مدیریت ریسک مدیران به ترویج فرصت کار برروی پروژهای اجتماعی و گروهی می‌پردازند.
4- در این گونه مدارس مدیران از تأثیر عوامل در مدرسه خود جامعه مطلع هستند و تلاش می‌کنند تا تأثیرات نا مطلوب را به حداقل برسانند
خود ارزیابی مدرسه:

مفهوم خود ارزیابی در این مدل، بررسی سیستماتیک، جامع و منظم در رابطه با فعالیتها در سازمان مدرسه می باشد. خود ارزیابی به مدرسه امکان می دهد تا به طور دقی

ق نقاط قوت و نواحی را که احتیاج به بهبود دارند مشخص و اقدامات اصلاحی مورد نیاز را برنامه‌ریزی نماید تا مدرسه در مسیر پیشرفت قرار گیرد.
فوائد خود ارزیابی مدارس:
1- تعیین دقیق نقاط قوت و نواحی قابل بهبود؛
2- ارائه روش سیستماتیک و مبتنی بر و واقعیت جهت ارزیابی سازمان مدرسه و سنجش دوره‌ای آن؛
3- ایجاد چارچوبی مناسب در جهت اداره و بهبود مدرسه؛
4- آموزش عملی پرسنل مدرسه در راستای مفاهیم اصولی برتری سازمانی و چگونگی ارتباط آنها با مسئولیتهای سازمانیشان در مدرسه؛
5- در گیر کردن تمامی پرسنل مدارس در تمامی سطح فرایند بهبود؛
6- انجام ارزیابی با روش کاملاً مرتبط با سطوح خرد و کلان مدرسه؛
7- ایجاد این امکان که مدرسه خود بتواند خود را با سایر مدارس و براساس خواسته‌های مدل EFQM شناخته شده و قابل قبول مقایسه نماید؛
8- ایجاد هماهنگی در بهبودهای همه جانبه در حین عملیات معمولی مدرسه؛
9- بهبود در توسعه برنامه‌ها و راهبردها سازمان مدرسه؛

10- آماده شدن براب دریافت گواهی کیفیت(ضمنی یا رسمی) از مسئولین آموزش و پرورش.
فعالیتها، پروژه‌های عملیاتی و سیستمهای مورد نیاز در مدل EFQM در جهت دستیابی به استانداردهای قابل قبول و مدارس کیفی.
1- مشخص بودن اهداف استراتژیک و برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت مدرس.
2- شناخت صحیح از وضع موجود آموزشگاه و برنامه‌ریزی برای دستیابی به وضع مطلوب و سپس ایده آل.
3-تعریف صحیح از سیکل شغل، رئوس مسئولیتها و وظایف پرسنل آموزشگاه
4- وجود سیستم مناسب گزارش گیری و جذب اطلاعات و سیستم مدیریت بر اطلاعات
5- وجود وحدت فرماندهی در کنار وجود سیستم تفویض اختیار
6-وجود تیمهای کاری و تیمهای مشاوره‌ای در مدرسه
7- ایجاد یک ساختار سازمانی یادگیرنده و فرصتهای یادگیری برای تمامی عوامل مدرسه
8- وجود سیستم محاسبه انگیزش شغلی کارکنان و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان
9- وجود سیستم محاسبه نرخ کارایی اثر بخشی و بهره‌وری دانش آموزان، معلمان و پرسنل آموزشگاه
10-وجود یک سیستم پویا در زمینه نیاز سنجی و طراحی آموزشی و برگزاری برنامه‌های آموزشی.
11- ایجاد سیستم دینامیک تهیه سوالات و برگزاری امتحانات (تشخیصی، تکوینی، تراکمی یا نهادی)
12- سیستم ارزیابی کمی وآماری عملکرد عوامل مدرسه
13- وجود سیستم پیشنهادات و مدیریت مشارکتی منطبق بر نظام پیشنهادات و مشارکت عوامل
14- بهره‌گیری از سیستم پیشنهادات و مدیریت مشارکتی منطبق بر نظام پیشنهادات و مشارکت عوامل
15- نهادینه سازی و درونی سازی سیستم تدابیر انضباطی در بین کلیه عوامل مدرسه
16- هدفدار نمودن فعالیتهای اضافی و فوق برنامه در آموزشگاه
17- بهره‌گیری از سیستم جبران خدمات عوامل مدرسه و تشویق هدفمند دانش آموزان آموزشگاه
18- راه اندازی سیستم بوتیک یا نمایش توانمندی‌های مدرسه بانضمام وجود نشریات خبری، آموزشی و تبلیغات
19- بهره‌گیری از تکنولوژی اطلاعات «IT » و سیستم‌های هوشمند اطلاعاتی در مدرسه (سایت، فعال، تلفن گویاو;)
20- وجود سیستم محاسبه نرخ ارزش افزوده افراد و برنامه‌ها و سیستم کنترل هزینه‌ه

ا
21- کیفی سازی محتوا و نحوه مدیریت مراسم و تشریفات در مدرسه
22- ایجاد سیستم افکار سنجی و مطالعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و; در آموزشگاه
23- ایجاد و بهره‌گیری ازسیستم «Bench Marking» یا الگو گیری و بهره گیری از بهترینها

24- وجود سیستم کیفی مدیریت زمان، تغییر و تحول، بحران،ریسک، تضاد وتعارض در سازمان مدرسه
25- بهره گیری از سیستم کدئینگ وسایل و افراد
26- وجود سیستم شناسایی، ارزیابی و انتخاب تأمین کنندگان نیازهای مدرسه
27- وجود نگرش سیستمی در سازمان مدرسه و سیستم فرایندسازی برنامه‌ها
28- تأکید بر اصل مطالعه و تحقیق در زمینه‌های مختلف و حوزه‌های گوناگون مدرسه
29-جهت دهی به سیستم انتخابات و انتصابات در آموزشگاه (شورای دانش‌آموزان

، انجمن اولیاء و مربیان، شورای دبیران و;)
30- وجود سیستم آسیب شناسی محیطهای سخت افزاری، نرم افزاری و مغزافزاری
31- کیفی سازی سیستم پاسخگویی به افراد و سازمان متبوع
32- بهره‌گیری از سیستم آموزش ضمن خدمات برای کارکنان و به روز کردن اطلاعات عوامل سازمانی مدرسه

 

کلمات کلیدی :